(Copper) مس

نقش مس کنترل و سنتز چند نوع آنزیم مختلف در گیاه است . بخصوص آنهایی که مکانیسم فتوسنتز و تنفس را به عهده دارند . گرچه مس پرتحرک در گیاه می باشد اما در عین حال می تواند شرایطی وجود داشته باشد که آن را در گیاه غیرمتحرک نماید . بنابراین می توان گفت که غلظت مس در برگهای جوان توسعه یافته بسیار به وضعیت خود گیاه مربوط می شود . بنابراین تجزیه خاک بسیار راهنمای مناسبی برای کمبود مس می باشد تا تجزیه گیاه . چرا که برخی اوقات کمبودها بیشتر فیزیولوژیک است تا پائین بودن میزان عنصر در خاک یا بافت گیاه.

علائم کمبود مس مشابه توقف یا کاهش رشد می باشد که فاصله میانگره ها بسیار کاهش می یابد و برگ ها کوچک می مانند.

لکه های ز ردرنگ بین رگبرگ ها بر روی برگ های کاملاً بالغ ظاهر می شوند اما علایم بعداً در برگهای بالاتری نیز ظاهر می گردد . برگها سبز بی رنگ یا کم رنگ و یا برنزی شکل می شوند . نوک شان به سمت پائین فرو می رود و گیاه کوتاه باقی می مانند و میزان گل میوه ها کاهش می یابد . و میوه هایی که می رسند معمولاً کوچک بوده و دیر می رسند . معمولاً کمبود مس بسیار نادر است چراکه سمپاشی های داخل گلخانه برای مبارزه با قارچهای پاتوژن بدلیل محتوی مس آنها کمبود مس را برطرف می کنند . اما واقعاً یک مشکل جدی در کشت های هیدروپونیک که پیت و یا موارد مشابه خنثی کشت می شوند می باشد.

بالا بودن پ هاش باعث کاهش فراهمی این عنصر می شود . اما این اثر معمولاً بسیار جزئی تر می باشد تا برای منگنز.

مسمومیت مس

به علت سمپاشی های مداوم در گلخانه ها غلظت مس معمولاً بالاست . در سیستم های هیدروپونیک استفاده از لوله های مسی در کف بستر باعث آلودگی مس می گردد.( غلظت مطلوب برای مس در گیاه در برگهای کاملاً باز شده )برگ پنجم( حدود8- 20میلی گرم در  کیلوگرم بر حسب وزن خشک است . وقتی که غلظت مس زیر 7 میلی گرم در کیلوگرم باشد علایم کمبود شروع به ظهور می کند و در غلظت حدود 8/0تا 2 میلی گرم در کیلوگرم بسیار شدید است .کمبود مس می تواند به شدت باعث افت عملکرد از 20 تا 90 درصد شود.

اصلاح کمبود مس که بیشتر در بسترهای پیت اتفاق می افتد براحتی با اضافه کردن 10 گرم در مترمربع سولفات مس انجام می شود . در آشتهای هیدروپونیک غلظت مس بایستی در حدود 03/0میلی گرم در لیتر مس باشد . محلول پاشی سولفات مس با غلظت 1 در هزار (یک گرم در لیتر )بسیارمفید و مؤثر است.

Boron) بور

نقش بیوشیمیائی بور در گیاه مشخص نمی باشد . اما به طورکلی اعتقاد بر این است که عنصربور برای انجام تقسیم سلولی و تمایز یابی بسیار مهم است . بور در گیاه متحرک نیست . منابع کافی و مستمر برای تکثیر و فعالیت ریشه ها ضروری است . قابلیت دسترس بور در خاکهای شنی (پ هاش بالا)که اغلب به عنوان بستر کشت در گلخانه ها بکار می رود پائین است ، کیفیت آب تعیین خواهد کرد که میزان بور در گیاه چقد ر خواهد بود . چرا که منابع آب دارای مقادیر متفاوتی از بور در خود میباشند. کمبود بور در اولین برداشت میوه مشاهده می شود وقتی که برگهای پائینی و وسطی بوته ها قدری زردبرگی نشان داده و شکننده می شوند . بیشترین مشخصه اثر کمبود بور در خیار مرگ قسمت جوانه انتهایی (apex)می باشد.

اثرات دیگر شامل رشد جوانه های جانبی بیشتر و حالت بوته ای و چند شاخه شدن گیاه میباشد. برگ های جوان بدشکل می شوند، رگبرگ ها برجسته و برگ های مسن تر فنجانی می شوند .برگ های شکننده فنجانی شکل کوچک شده و زردشدن برگ های پائینی که از حاشیه آنها شروع می شود به رنگ قهوه ای در می آید و به سمت بالا می پیچند. میوه های کوتاه با شکاف های طولی روی پوست خیار مشخص ترین علامت کمبود بور است سیاه شدن نوک ریشه ها با طویل شدن آنها در کمبود شدید بور رخ می دهد که باعث افت عملکرد به میزان 90 درصد می شود و کیفیت میوه نیز تا به حد زیادی از دست می رود.

مسمومیت بور

تشابه زیاد بین کمبود بور و مسمومیت آن کار را بسیار مشکل می کند . خیار به مقادیر زیاد بور حساس است. مسمومیت بور بیشتر تحت تأثیر مقادیر آن در آب آبیاری است تا میزان آن در خاک(حد مجاز بور آب آبیاری به میزان یک پی پی ام می باشد).

از آنجائیکه بور در گیاه غیرمتحرک است بنابراین ابتدا در برگهای پیر علائم مسمومیت ظاهر می شود. بی دقتی در مصرف بور در خاک نیز می تواند منجر به افزایش غلظت مس در بافت گیاه شود .

زوایای برگ های پیر سبز – زرد شده و فنجانی شکل می شود به سمت پایین تغییر جهت می دهد . علایم بعدی در اندامهای بالایی نیز مشاهده خواهد شد و نقاط نکروتیک بین رگبرگ ها مشهودتر میشوند و رشد متوقف می شود و برگهای بالایی کوچک باقی می مانند و گلهای ماده کمتری بر روی انتهایی شاخساره مشاهده می شود.

غلظت مطلوب بور در گیاه در وزن خشک برگها بسیار متفاوت است از میزان 30 تا 120 میلی گرم در کیلوگرم، علایم کمبود وقتی ظاهر می شود که غلظت بور 6 یا 8 میلی گرم در کیلوگرم باشد (در برگهای بالایی) یا کمتر از 20 میلی گرم در کیلوگرم در برگهای پائینی. علایم مسمومیت بور وقتی غلظت آن 250 تا 300 در برگهای بالایی میلی گرم در کیلوگرم و500 تا 1000 در برگهای پائینی باشد ظاهر می شود اصلاح کمبود بور بسیار راحت برطرف می شود ازطریق اضافه کردن اسیدبوریک به محیط کشت(حدود 2 گرم در مترمربع) یا با محلول پاشی آن با غلظت1 -2گرم در لیتر.برطرف کردن مسمومیت بور بسیار مشکل تر از کمبود آن است . آبیاری سنگین و شستشوی با آب بدون بور تا حد امکان در صورتی که منشأ آلودگی خود آب آبیاری نباشد تنها راه است . البته تعویض بستر کشت نیز می تواند گزینه دیگر این مسئله باشد.

(Zinc) روی

چندین آنزیم در گیاه حاوی روی می باشند. تمام عناصر کم مصرف حتی روی(Zn)  وقتی غلظت آن در حد کمبود باشد باعث اثر روی فتوسنتز می شوند. کمبود روی در کشت هیدروپونیک اگر محلول غذایی فاقد روی باشد به طور واضح ظاهر می شود.

مقدار مطلوب روی در خاک (روی قابل دسترس) حدود یک میلی گرم در کیلوگرم می باشد اما مقدار آن در گیاه حدود10-300 میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک می باشد . دسترسی روی  در خاک با افزایش پ هاش خاک و درصد کربنات کلسیم کاهش می یابد. همچنین استفاده بیش از حد از فسفر و تجمع آن در خاک باعث کاهش قابلیت دسترسی روی توسط گیاه می شود چرا که تشکیل فسفات روی می دهد که ترکیب غیرقابل حل و پایداری است.

مسمومیت احتمالاً آهن، منگنز، منیزیم و کلسیم می تواند جذب روی را تحت تأثیر قرار دهند .

علائم کمبود روی به راحتی قابل تعریف نیست . اما در خیار گلخانه مشخص ترین شاخص کوتاهی و روزتی شدن بوته هاست که شبیه علائم ابتلاء به ویروس است . برگها کوچک تر از سایز واقعی می شوند. کمرنگ شدن لکه ای بین رگبرگی بر روی برگ های پائینی که به سمت بالا پیش روی می کند و زردبرگی آن شبیه آهن پیشرفت می کند اما رگبرگها سبز تیره و متمایز باقی می ماند ورشد متوقف و خسارت زیادی به بار می آورد.

مسمومیت روی

مسمومیت روی در خاکهای خیلی اسیدی با مقدار روی بالا اتفاق می افتد . در مکانهایی که از ورقهای گالوانیزه برای ساخت بسترهای کشت هیدروپونیک استفاده می شود آلودگی ها گسترش می یابد . حتی استفاده از لوله های آب گالوانیزه برای ایجاد پاگرما در بسترهای کشت امکان آلودگی روی در غلظتهای بالا را افزایش می دهد.

در حالت سمیت روی شبکه رگبرگهای برگ به رنگ سبز تیره در می آید و حتی سیاه می شوند . سیاه شدگی رگبرگ های اصلی کمک به تشخیص مسمومیت روی از منگنز می کند جائیکه رگبرگ ها سبز باقی می مانند . در حالت شدید مسمومیت روی برگهای جوان زرد شده و علائم کمبود آهن را نشان می دهد و علت این مسئله روشن است.

غلظت مطلوب روی بر حسب وزن خشک در برگ پنجم بوته های خیار از 40 تا 10 میلی گرم در کیلوگرم است . علائم کمبود وقتی ظاهر می شود که غلظت روی در گیاه به کمتر از میزان 20-25 میلی گرم درکیلوگرم کاهش می یابد . مسمومیت می تواند پیش بینی شود و  وقتی غلظت روی بیشتر از 150 تا 180 میلی گرم در کیلوگرم در برگهای پیر یا 900 میلی گرم در کیلوگرم در قسمتهای بالایی بوته خیار افزایش یابد.

روش برطرف کردن کمبود روی:

محلول پاشی سولفات روی با غلظت 2 در هزار به راحتی آن را برطرف می کند . در صورت بروز مسمومیت روی که بسیار در کشت های خاکی نادر است اضافه کردن فسفات یا آهک به راحتی غلظت آن را کنترل می کند.

( Molybdenum) مولیبدن

مولیبدن در آنزیم ها دخالت دارد و با متابولیسم ازت کاملاً درگیر است . خیار به مقدار کمی از مولیبدن نیاز دارد حدود 2/0 میلی گرم در کیلو گرم مولیبدن قابلیت دسترس مناسبی در خاکهای با پ هاش بالا دارد .مولیبدن در خاک به صورت آنیون حضور دارد . در مقابل بیشترعناصر کم مصرف که به صورت در خاک حضور دارند کاتیون هستند . رفتار آن شبیه فسفات در خاک است . قابلیت دسترس مولیبدن افزایش می یابد وقتی پ هاش محیط ریشه افزایش می یابد. بنابراین کمبود آن در محیط های کشت با حالت اسیدی مثل کشت های هیدروپونیک اتفاق می افتد و می میرند .در برخی حالالت، قسمتهایی از برگ های کامل ابتدا سبز باقی مانده و سپس حالت لکه ای یا تاول زده به خود می گیرد . در خاکهای اسیدی و شنی سبک کمبود مولیبدن شایع است علائم کمبود شروع می شود ابتدا در برگ های پائینی (شبیه ازت وسپس به سمت بالا گسترش می یابد . اما برگ های جوان هنوز سبز باقی می مانند . رشدممکن است نرمال به نظر برسد اما گل ها کوچک می شوند . کمبود شدید در پیت می تواند باعث کاهش عملکرد شود ) 84 درصد(اما افزایش پ هاش محیط کشت آن را برطرف خواهدکرد.

مسمومیت مولیبدن

این عنصر قابل جذب در مقادیر بالاست بدون اینکه باعث ایجاد خسارت شوند اما برای سلامتی غلظتهای بالای آن مضر می باشد غلظت مطلوب بر حسب وزن خشک برگ ها حدود 8/0تا 5 میلی گرم در کیلوگرم است. کمبود مولیبدن در مقادیر کمتر از 3/0میلی گرم درکیلوگرم رخ می دهد. روش برطرف کردن آن از طریق مصرف 5 گرم در مترمربع در کشتهای بدون خاک مثل پیت است .

درخاکهای شنی اسیدی مصرف 150 گرم در مترمربع یا محلول پاشی مو لیبدات سدیم با غلظت 1 در هزار مؤثر است.

(Cl-) کلر

کلر اگر چه یکی از عناصر ضروری برای رشد و نمو گیاه است اما کمبود آن تقریبا گزارش نشده به خاطر اینکه خاک و آب معمولاً به مقادیر قابل ملاحظه ای حاوی آن می باشند و بیشتر دراینجا مسئله مسمومیت آن اهمیت دارد تا کمبود. در مناطق با آب و خاک شور یا با آب با کیفیت پائین مسئله سمیت کلربسیار جدی است . غلظت مطلوب یا قابل تحمل گیاه شبیه آهن است و مقادیر بیشتر از آن باعث بروز خسارت می شود البته برخی کودهای محلول مثل کلرور پتاسیم یا کلرور کلسیم نیز حاوی آن می باشند که در گلخانه خیار توصیه نمی گردد.

ماکزیمم غلظت توصیه شده مصرف یون کلر (Rock Wool) در کشت های با بستر پشم سنگ35 میلی گرم درلیتر می باشد از دیگر عناصر ضروری سدیم می باشد که آن هم مثل کلر بیشتر به مسئله سمیت آن بایستی توجه داشت.

اما عنصر مفید دیگر که باعث افزایش پتانسیل تولید در گیاه می شود به سیلیسیم بایستی اشاره شود. فرم قابل مصرف آن اسیدمونوسیلسیک است و باعث کاهش پ هاش می گردد .

سیلیسیم باعث تحریک رشد و تقویت در مقابل بیماریها می شود.