علائم بیماری علائم بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه پسته در باغ متنوع و بصورت سبز خشک شدن درختان، کاهش پوشش برگی و کلروزه و نکروز شدن برگها است. تغییر رنگ و زردی برگها از انتهای برگ شروع شده و پس از مدتی تمام سطح برگ را فرا گرفته و باعث بدشکل شدن و ریزش برگها میگردد که در نهایت با پیشرفت بیماری، قارچ عامل بیماری باعث خشک شدن درخت می شود. درختان در باغ های آلوده ممکن است علائم متفاوتی را نشان دهند، در درختانی که بر روی پایه های حساس پیوند خورده اند، علائم به صورت سبز خشک شدن کل درخت است. ولی در درختانی که دارای مقاومت بالا به بیماری می باشند علائم به صورت کاهش پوشش برگی، خشکیدگی سرشاخه، کمشدن میزان محصول، تغییر شکل برگ و مرگ تدریجی درخت مشاهده میشود. علائم پوسیدگی ریشه بر روی درختان پسته به صورت کم شدن پوشش برگی، زردی، کاهش میزان محصول، تغییر شکل برگها و مرگ تدریجی درختان میباشد. به هر حال در مواردی ممکن است این علائم با علائم پوسیدگی طوقه همپوشانی داشته باشد، مخصوصا زمانی که ریشههای اصلی آلوده باشند. الگوی خشک شدن درختان در باغ های آلوده متفاوت است و معمولا در روی یک ردیف، درختان یکی پس از دیگری خشک شده که نشان دهنده انتقال عامل بیماری از طریق تماس ریشه ای، انتقال فعال عامل بیماری و یا عملیات خاک ورزی می باشد. در بیشتر موارد، آلودگی از طوقه و یا ریشه های اصلی شروع شده و به جهت های مختلف روی آنها توسعه می یابد. حاشیه محل آلودگی طوقه و ریشه معمولا با برداشتن پوست بافت آلوده مشخص میگردد. در محل طوقه و یا تنه در ارتفاع 20 تا 30 سانتیمتری از سطح خاک، قطرات صمغ به صورت ریز و درشت در سطح یا در شکافهای پوست درختان ظاهر میشود. چنانچه پوست قسمت آلوده برداشته شود، صمغی شیری رنگ به بیرون تراوش می گردد که پس از مدت کوتاهی به رنگ خاکستری تا سیاه تغییر می یابد. رنگ بافت آلوده در محل طوقه ممکن است از قهوهای روشن تا سیاه متغیر باشد، در حالی که در بافت ریشه بصورت قهوهای روشن تا تیره دیده میشود. سرعت مرگ درختان آلوده در اثر پوسیدگی طوقه و ریشه بسته به سن آنها متفاوت است. درختان جوان دارای آلودگی شدید، سریعاً خشک شده، در حالیکه درختان مسن آلوده ابتدا کاهش پوشش برگی و خشکیدگی سرشاخهها را پیدا کرده و به تدریج بعد از 1 تا 3 سال می میرند. الگوی خشک شدن درختان، میزان خسارت بیماری و چگونگی گسترش آن در باغ های آلوده متفاوت بوده و تا حد زیادی به مدیریت باغ در طول سال از جمله عملیات خاک ورزی، خصوصیات فیزیکی خاک (نفوذپذیری)، نحوه آبیاری و کنترل بیماری ارتباط دارد. خسارت این بیماری بسته به شرایط از 1 تا 20 درصد متغیر می باشد، که این موضوع بستگی به شدت بیماری، عملیات خاک ورزی، چگونگی آبیاری و نسبت تعداد درختان خشک شده در سال به درختان سالم همان سال دارد. به هر حال ارزش اقتصادی باغ آلوده به شدت کاهش می یابد که غیر قابل جبران است.

از طرف دیگر واکاری در باغ های آلوده نیز هزینه های زیادی دارد و درختان واکاری شده نیز در معرض خطر بوده و به محض اینکه وارد چرخه تولید اقتصادی محصول می شوند از بین می روند. سیکل زندگی عامل بیماری هنوز در مناطق پسته کاری کشور به خوبی مشخص نشده است. گونه های عامل بیماری روی سطوح بافت های آلوده تولید اندام های تولید مثل رویشی و زایشی نموده که در شرایط مناسب جوانه زده و در شرایط غرقابی یا خاک اشباع شده از آب به صورت فعال و با شنا کردن باعث ایجاد آلودگی های جدید می شوند. این موضوع شاید چگونگی خشک شدن درختان در روی یک ردیف یکی پس از دیگری را توضیح دهد که ریشه ها در درختان مجاور در یک ردیف در زیر سطح خاک در نزدیکی و یا تماس با یکدیگر قرار دارد. به هر حال انتقال غیر فعال عامل بیماری در یک باغ با عملیات خاک ورزی غلط، آب آبیاری، ریختن خاک اطراف درختان آلوده در بین ردیفها، انتقال خاک آلوده به باغها و آلوده بودن ادوات و وسایل کشاورزی صورت می گیرد. لازم به ذکر است که انتقال غیر فعال می تواند قارچ را تا کیلو متر ها منتقل کند. خسارت بیماری در خاک های سنگین و با زهکش نامناسب شدید می باشد. مدیریت بیماری روش های مختلفی جهت مدیریت بیماریهای ناشی از قارچ Phytophthora در مناطق و یا باغ های آلوده پیشنهاد شده است، ولی بیشترین تاکید بر روی استفاده از ارقام مقاوم و پیشگیری می باشد. متاسفانه تاکنون استفاده از پایه های مقاوم برای این بیماری در پسته عملی نشده است. هرچند تحقیقات صورت گرفته حاکی از وجود منابع مقاومت در تعدادی از پایه ها و یا ارقام پسته می باشد. نقش بافت خاک در مدیریت بیماری گموز پسته یکی از مهمترین موارد در خصوص بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه پسته ناشی از قارچ فیتوفتورا، بافت و ساختمان خاک و چگونگی قرار گرفتن لایه های خاک در یک باغ آلوده می باشد که شدت و خسارت بیماری را تحت تاثیر قرار می دهد. در باغ هایی که دارای بافت خاک رسی بوده و یا میزان رس خاک توام با عمق خاک افزایش می یابد، این شرایط باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، افزایش خفگی ریشه ها و حساس شدن ریشه به آلودگی می گردد. در باغ هایی که یک لایه سنگین در روی سطح خاک (عمق 0تا 40 سانتیمتری) دارند و یا در مواردی که درختان عمقی کاشته شده باشند، پوسیدگی طوقه بیشتر شایع می باشد. وجود لایه سخت زیرین که در هنگام کاشت شکسته نشده است، باعث تشدید بیماری می گردد. در بیشتر موارد برداشت خاک سطحی بین ردیف ها تا عمق 30 تا 50 سانتیمتری به نحوی که درختان به اندازه 20 تا 30 سانتیمتر و یا بیشتر بالاتر از محل آبیاری قرار گیرند باعث کاهش قابل ملاحظه در مرگ و میر درختان می گردد.

در باغ هایی که طوقه آنها در زیر سطح خاک قرار دارد و یا دارای لایه سخت زیرین می باشند. حفر یک کانال به عرض 70 تا 100 سانتیمتر و عمق 1 تا 2 متر در فاصله بین ردیف ها و انتقال خاک به خارج از باغ و پرکردن کانال حفر شده با خاک بدون آلودگی و سبک به نحوی که شیب ردیف ها به سمت مرکز ردیف باشد باعث کاهش خسارت بیماری می گردد. این موضوع از تجمع آب در اطراف ریشه های طوقه و ریشه های درختان که حساس به آلودگی می باشند، جلوگیری می نماید. لازم به ذکر است که در چنین باغ هایی، برداشت خاک سطحی نیز می تواند در کاهش خسارت بیماری قابل ملاحظه باشد. در درختان آلوده و یا تمامی درختان در یک باغ آلوده، کنار زدن خاک اطراف طوقه و ریشه های درختان نیز مفید می باشد. این عملیات زمانی می تواند موثر واقع شود که ریشه های اصلی درختان در معرض هوا قرار گیرند. یکی از فاکتور های تاثیر گذار در شدت و میزان خسارت این بیماری مقدار آب آبیاری و سیستم مورد استفاده می باشد. در باغ های آلوده باید از غرقاب های سنگین و یا روش آبیاری گردشی استفاده نگردد. در مواردی که میزان خسارت بیماری شدید باشد، کاهش میزان و دور آبیاری مفید است. در این صورت باید فاکتور رشدی گیاهان در نظر گرفته شود. استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار به لحاظ اینکه باعث کاهش میزان آب مصرفی نسبت به آبیاری غرقابی، کاهش زمان تماس طوقه و ریشه با آب و عدم اشباع خاک به مدت طولانیمی گردند، برتری دارند. باید به این نکته توجه داشت که معظل بیماری با وجود استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار به طور کامل قابل حل نمی باشد و به صورت نسبی میزان مرگ و میر در باغ کاهش می یابد. درختان موجود در مسیر آب آبیاری نیز از معظلات دیگر می باشد. در صورت آلودگی این درختان به بیماری، دو معضل پیش می آید: در مرحله اول بر روی بافت درختان بیمار، قارچ تولید اندام های تولید مثل رویشی نموده که با آب به راحتی به باغ های زیر دست منتقل می گردد.

در مرحله دوم درختان خشک شده، توسط باغداران از خاک بیرون کشیده شده و مقدار زیادی از خاک آلوده در جوی باقی می ماند، که با آب به صورت غیر فعال منتقل می شوند. از روش های دیگری که برای مبارزه با بیماری می توان به آن اشاره نمود معالجه قسمت های آلوده طوقه و ریشه درختان با استفاده از قارچکش های مختلف همچون مخلوط بردو، اکسی کلراید مس و یا قارچکش های موثر دیگر می باشد که به طور معمول توسط باغداران استفاده می گردد. در بعضی از موارد از آهک هم برای ضدعفونی طوقه و ریشه استفاده می گردد. در اینجا اشاره به این نکته مهم می باشد که درخت پسته دارای پوست نسبتا سخت و غیر قابل نفوذ می باشد و این امر باعث شده است که کاربرد قارچکش ها بر روی طوقه و ریشه درختان غیر موثر یا کم تاثیر گردد. ممکن است این روش فقط بر روی درختان جوان که پوست آنها نفوذپذیری بیشتری دارند تا حدودی موثر باشد و بر روی درختان بالغ غالبا غیر موثر است. لذا یکی از روش های موثر جهت کنترل بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه، کاربرد قارچکش های سیستمیک و حفاظتی در محل طوقه و ریشه می باشد. حذف و ریشه کنی درختان بیمار خشک شده در باغ، نیاز به توجه خاص دارد و باید درختان، همراه با خاک اطراف طوقه و ریشه به بیرون از باغ منتقل و معدوم شوند. در اکثر موارد ضدعفونی محل درختان بیمار خشک شده با قارچکش ها چندان موثر نبوده و عامل بیماری بعد از چند سال درختان جایگزین را مورد حمله قرار داده و از بین می برد. جهت ضد عفونی محل درختان بیمار، روش آفتاب دهی خاک توام با استفاده از کود های حیوانی نسبت به استفاده از قارچکش ها برتری دارد.یکی از روش های مبارزه با این بیماری، تزریق مواد به تنه درختان است. در این روش قارچکش ها با استفاده از دستگاههای خاص و مواد مخصوص به تنه درختان تزریق می گردد.

بیماری آتشک یا همان فایر بلایت که توسط یک نوع باکتری ایجاد می شود یکی از شدیدترین ومخرب ترین بیماری درختان میوه دانه دار محسوب می شوند که بیشترین خسارت رابه درختان گلابی، سیب وارد می کند .انتخاب نام آتشک یاسوختگی آتشین برای این بیماری ظاهرا به جهت توصیف وضعیت درختان مبتلا بهترین انتخاب بوده است چراکه با داشتن شاخه ها وبرگهای سیاه شده، ظاهری کاملاً مشابه به یک درخت آتش گرفته به خود می گیرد .بیماری آتشک نه تنها منجر به کاهش سالیانه محصول درخت می گردد بلکه به واسطه انهدام شاخه های کوچک میوه دهنده وشاخه های اصلی وگاه تمام درخت باعث کاهش محصول در سالهای بعد نیز می شود ونهالهای مبتلا در خزانه ها به علت آلودگی به باکتری غیر قابل فروش شده و آلودگی درخت منجر به مرگ آن می گردد به همین جهت خسارت شدیدی در باغات میوه ایجاد می کند .

 

علائم بیماری :

 

علائم بیماری آتشک بجز در موارد استثنایی براحتی قابل تشخیص بوده وبه آسانی می توان از علائم سایر بیماریهای سیب وگلابی تمیز داد .بارزترین علائم این بیماری برروی درختان گلابی، به و سیب ،وجود برگها وشکوفه های به ظاهر سوخته برروی شاخه ها است هنگامیکه شاخه های تازه وجوان آلوده باشند انتهای شاخه ها خم شده وحالت عصایی به خود میگیرند که به آن سر عصایی شدن شاخه هامی گویند .اولین علائم بیماری معمولاًبرروی گلها ظاهرمی شود بطوریکه ابتدا گلها حالت آب سوخته پیدا کرده وآنگاه پژمرده وچروکیده می شوند وبه رنگ قهوه ای تیره تا سیاه در می آیند . شکوفه های آلوده ممکن است بیفتند ولی معمولا بصورت آویزان وچسبیده باقی می مانند پس از شکوفه ها شاخه های جوان وتُرد وآبدار ویا جوشهای اطراف درختان حساسیت بیشتری به این بیماری نشان داده وآلوده می شوند واغلب انتهای این شاخه ها خم شده وبه شکل عصا در می آید وآلودگی بر روی برگها نیز از محل رگبرگها ایجاد و به تدریج برگها آب سوخته وخشک شده وچسبیده به شاخه های آلوده باقی می ماند و این تغییر رنگ در درختان گلابی به رنگ سیاه،در درختان (به)به رنگ قهوه ای تیره ودردرختان سیب به رنگ قهوه ای روشن ظاهر می شود .

 

عوامل موثر در کسترش وتوسعه بیماری :

 

یکی از عوامل مهم وتاثیر گذار بر توسعه بیماری آتشک شرایط آب وهوایی حاکم بر منطقه است .درجه حرارت (29-24درجه) و مقدار رطوبت محیط نیز که به اشکال باران،شبنم یا رطوبت نسبی بسیار زیاد دیده می شود از عوامل باکتری این بیماری محسوب میشود. دومین عامل که مهمترین عامل انتقال و انتشار این بیماری میباشد حشرات،مخصوصا“ زنبور عسل است که این حشرات از یک طرف با حمل عامل بیماری بر روی بدن خود انتشار باکتری می گردند و از طرف دیگر به واسطه تغذیه از گیاهان ،میزبان ورود باکتری به درون گیاه میشوند.

 

روشهای مبارزه وکنترل :

 

کنترل این بیماری به روش شیمیایی وبا استفاده از سم به تنهایی مشکل ویا غیر ممکن می باشد .بنابراین استفاده از روشهای پیشگیری ورعایت نکات زیر لازم وضروری است :

 

1- نظر به اینکه انتقال بیماری از منطقه ای به منطقه ای دیگر معمولا از طریق نهال، قلمه ویا پیوندک صورت می گیرد بنابراین نهال وقلمه ویا پیوندک مورد نیاز از مناطق سالم و عاری از بیماری تهیه گردیده وسعی شود از ارقا م مقاوم استفاده گردد.

 

2– باغات از نظر تغذیه مورد توجه قرا گیرند واز مصرف زیاد کود ازته که سبب افزایش رشد و رویشی وابدار شدن شاخه شده وحساسیت درختان را نسبت به این بیماری افزایش میدهد خودداری شود

 

3- اندام های آلوده هرس و منهدم گردند وعلفهای هرز باغ واطراف درختان حذف شوند.

 

4- وسایل کار اعم از قیچی ،چاقو ،اره وغیره با الکل یا مایع ضد عفونی کننده پس از هرس هر درخت ضد عفونی گردند

 

5- نظربه اینکه زنبور عسل مهمترین عامل انتقال این بیماری در زمان گلدهی است از استقرار کندوهای زنبور عسل در باغات ومناطق آلوده جدا خودداری گردد.

 

6- از آنجایی که حشرات (همچون شته ها ،زنجره ها وپسیلها )به همراه کنه ها از عوامل انتقال بیماری در طول فصل رویشی محسوب میگردند مبارزه موثر با این حشرات در زمان رشد رویشی درختان ضرورت دارد

 

7- باغات آلوده با محلول سمی بردو یکبار در پاییز وسه بار در بهار در زمان گل دهی درختان، یک نوبت در موقعی که 5 درصد شکوفه باز شده است ،یک نوبت در زمانی که 50 درصد شکوفه ها ویک نوبت در زمان باز شدن تمام گلها سمپاشی گردند.

 

انتخاب نهال سالم وعاری از بیماری، گام اساسی در احداث وتوسعه ی باغات و تولید اقتصادی محصولات باغی می باشد

خواص درمانی سنبل الطیب (علف گربه) سنبل الطیب گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن به طور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا می رود. این گیاه به صورت وحشی در جنگل های کم درخت، در حاشیه جویبارها و گودال ها در بیشتر مناطق آسیا و ایران می روید.

 

سنبل الطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصل دور تشخیص داده به طرف آن می رود و در اطراف آن به جست و خیز می پردازد و از بوی آن مست می شود. گلهای سنبل الطیب برنگ سفید یا صورتی و به صورت خوشه ای است.

 

قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولا از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد استفاده می شود. سنبل الطیب پس از خشک شدن برنگ قهوه ای در می آید. طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است. عطر آن پس از خشک شدن بیشتر می شود.

 

 

? ترکیبات شیمیایی

ریشه سنبل الطیب حاوی 1 درصد اسانس است. این اسانس درریشه تازه بیشتر است و به تدریج که ریشه خشک می شود مقدار اسانس آن کاهش یافته ولی بوی آن قوی تر می شود. اسانس تازه برنگ سبز مایل به زرد است ولی در اثر ماندن غلیظ می شود. آثار دارویی ریشه تازه آن سه برابر خشک شده آن است. سنبل الطیب باید در حرارت کم خشک شود و در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین می رود.

 

 

? خواص داروئی

ریشه سنبل الطیب از نظرطب قدیم ایران گرم و خشک است خواص مهم آن به شرح زیر است. اثر ضد تشنج دارد، در رفع ناراحتی های عصبی و هیستری مفید است،ضد اسپاسم و آرام بخش است، تب بر است، بیخوابی را درمان می کند، ضد کرم معده و روده است، ضد هیجان است، میگرن را برطرف می کند، برای برطرف کردن دلهره، تشویش و نگرانی مفید است، در درمان بیماری مالیخولیا اثر مفید دارد، در برطرف کردن درد سیاتیک موثر است، سکسکه مداوم را از بین می برد، درد سینه را برطرف می کند، استفراغ را برطرف می کند، در معالجه مرض قند موثر است، گرد سنبل الطیب را روی زخم ها بپاشید التیام یابند.

 

 

? طرز استفاده

1) گرد سنبل الطیب: ریشه سنبل الطیب را خرد کرده و در حرارت 40 درجه خشک کنید. سپس آنرا آسیاب کنید و از الک ریز در کنید. گرد آن به عنوان ضد تشنج به کار می رود. مقدار مصرف آن 5-10 گرم در روز است.

 

2) مخلوط سنبل الطیب: 4 گرم گرد ریشه سنبل الطیب را با 4 گرم رازیانه و 4 گرم قند سائیده و مخلوط کنید،این مخلوط را چهار قسمت کرده و در طول روز به فواصل مساوی بخورید.

 

3)تنتور والریان: 100 گرم ریشه سنبل الطیب را خرد کرده و در نیم لیتر الکل طبی 60 درجه بریزید و بگذارید بماند. هر روز چند بار آن را بهم بزنید و پس از 15 روز آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید .مقدار مصرف آن 10-30 قطره می باشد.

 

 

? مضرات

چون سنبل الطیب برای کلیه مضر است باید آنرا با کتیرا خورد.

گل زوفا با نام علمی Hyssopus officinalis
زوفا از کلمه یونانی آزوب به معنای گیاه مقدس گرفته شده است و یکی از مهمترین 130گونه گیاهی است که برای معطر کردن نوشابه ها در قدیم بکار می بردند . زوفا یکی از مهمترین گیاهان دارویی و ادویه ای به شمار می رود . در اکثر فارماکوپه های معتبر از پیکر رویشی زوفای به عنوان دارو یاد شده است .
از دم کرده پیکر رویشی این گیاه برای درمان بیماریهای مربوط به دستگاه تنفس مانند سرفه ، سیاه سرفه ، برونشیت و آسم استفاده می شود . مواد موثرة این گیاه سبب افزایش فشار خون ، هضم غذا و همچنین کاهش تورم می شود . زوفا اگر چه کمی تلخ مزه است ولی به عنوان طعم دهندة مواد غذایی و همچنین در تهیه تهیة سس مورد استفاده قرار می گیرد .
اسانس زوفا خاصیّت ضد قارچی و باکتریایی دارد . این اسانس در صنایع کنسرو سازی ، نوشابه سازی و همچنین در صنایع آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوانی دارد .به علت نوش فراوانی که در گلهای این گیاه به وجود می آید در ردیف گیاهان مولّد عسل قرار دارد . عسل حاصله از آن کیفیت بسیار مطلوبی برخوردار است .
زوفا در سطوح وسیعی در مرکز و جنوب اروپا عمدتاً در روسیه ، بلغارستان ، مجارستان ، ایتالیا ، اسپانیا ، فرانسه و در کشمیر هند کشت می شود . بقراط آن را برای پلوپزی تجویز می کرد . دیوسکوریدس آن را همراه با سداب برای آسم و آبریزش مفید می دانست .

مشخصات گیاه شناسی
زوفا گیاهی خشبی و چند ساله است . منشأ این گیاه آسیای صغیر گزارش شده و از دریای خزر تا دریای سیاه و همچنین در مناطق شنی نواحی مدیترانه می روید . Hyssopus Officinalis چهار زیر گونه دارد .مهمترین آنها زیر گونه Officinalis و زیرگونه Subsp. Canescens می باشند .

این دو زیرگونه در اکثر نقاط جهان به خصوص در اروپای مرکزی می رویند . سطح برگها و ساقه های زیر گونه Officnalis کاملاً صاف چهارگوش ، مستقیم ، ارتفاع آن متفاوت و بین 50 تا 70 سانتی متر است . پای ساقه ( قسمب تحتانی ) چوبی و قهوه ای رنگ و از انشعابهای فراوانی برخوردار است ، ولی قسمت فوقانی آن نرم و سبز رنگ می باشد .

برگهای صاف ، فاقد دندانه ، باریک ، کشیده و کم و بیش نیزه ای شکل و رنگ آن سبز روشن است . برگها به طول 2 تا 4 سانتی متر و به عرض 5/0 تا 1 سانتی متر که در طول ساقه به صورت متقابل ( به شکل صلیب ) قرار می گیرند. هر دو طرف پهنک پوشیده از حفره های محتوی اسانس است . برگهای حاوی کوتیکول نسبتاً ضخیمی می باشند که از خصوصیات گیاهان مناطق گرم و خشک است .
گلعا در نواحی فوقانی ساقه هایی به طول 20 تا 25 سانتی متر به صورت چرخه هایی مجتمع که هر چرخه مرکب از هفت تا نه گل می باشد تشکیل می شوند . گلها آبی ، صورتی یا سفید رنگ هستند . رنگ گل در ترکیبات تشکیل دهندة اسانس هیچ گونه تاثیری ندارد . میوه ، فندقة چهار قسمتی و رنگ آن سیاه یا قهوه ای تیره و قسمت میانی آن کمی برجسته بوده و میوه کم و بیش به شکل مثلث است .
مقدار اسانس در پیکر رویشی زوفا متفاوت و بین 3/0 تا 1 درصد می باشد . مهمترین ترکیبات تشکیل دهندة اسانس را (( پینوکامفن )) ( 50 درصد ) تشکیل می دهد ، از ترکیبات مهم دیگر اسانس می توان از (( آلفا وبتاپینن )) ، (( کامفن )) والکلهای سزکویی ترپن نام برد .

پیکر رویشی این گیاه همچنین حاوی فلاونوئید ، تانن ( 5تا 8 درصد ) مواد تلخ ( 3 تا 6 درصد ) و مواد دیگری مانند (( دیوزمین )) (( هیسوپین )) و ترکیبات موسیلاژی است اسانس تلخ ، تند خشک و اندکی گرم کننده است . رویش بذر زوفا در خاکهای مرطوب و در درجه حرارت مناسب امکان پذیر است . اگر بذرها در اوایل بهار کشت شوند پس از دو تا سه هفته سبز می شوند .

چون بذرها سبک و کوچک هستند ، پس از رسیدن در فصل تابستان از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند . تعدادی از این بذرها ممکن است در فصل پائیز و تعدادی در فصل بهار سال بعد رشد کنند از این رو گیاهان از رشد و نمو یکسانی برخوردار نخواهند بود و برداشت آنها توسط ماشین با مشکل مواجه خواهد شد .
رشد اولیة زوفا کند است . در سال اول رویش ، اولین گلها در اواخر خرداد و اوایل تیر ماه ظاهر می شوند گیاهان از سال دوم از اوایل خرداد به گل می روند . اگر پس از اولین برداشت ، شرایط اقلیمی مناسب باشد گیاهان ممکن است در اواخر تابستان ( شهریور ) مجدداً به گل بروند .ابتدا میوه های قسمت تحتانی گیاه می رسند و به تدریج به طرف قسمتهای فوقانی ساقه ادامه می یابند . زوفا پنج تا هفت سال عمر می کند .


خواص درمانی
عمدتاً به عنوان خلط آور در برونشیت ، سرفه های شدید و آسم مصرف می شود . اما ضد نفخ و قولنج هم هست و در گذشته با انجیر برای رفع یبوست بکار می رفت ، محرک تعریق در انفلونزا و سرما خوردگی است گل ها در تابستان جمع آوری می شود .
از عصاره روغنی به عنوان مرهم سینه مقدار 10 قطره در 20 میلی لیتر روغن بادام یا آفتابگردان ریخته و در برونشیت و سرفه های شدید بکار می برند با آویشن و اکالیپتوس به خوبی قابل ترکیب است
1. Txmus vulgaris
2. Eucalyptus glo bulus
روغن زوفا را در موارد خستگی عصبی،مالیخولیا یا اندوه شدید 5 تا 10 قطره به آب وان اضافه می کنند
خلط آور ، ضد نفخ ، شکل دهنده عروق محیطی ، محرک موضعی ، ضد ویروس ایدز Hiv ، ضد اسپالسم
از دم کرده بخش هوایی زوفا در مراحل اولیه سرماخوردگی و آنفلوانزا محلول داغ بنوشید ، برای ناراحتی های گوارشی و اختلال عصبی کار معده مفید است .
تنتور زوفا همراه با سایر گیاهان خلط آور مانند شیرین بیان ، زنجیل شاهی و آنتیون برای برونشیت و سرفه های مقاوم مصزف می شود .

اکلیل کوهی با نام عمومی رزماری گیاهی است علفی، پایا، دارای ساقه‌ای چوبی به ارتفاع نیم تا یک متر با برگ‌های سبز، دائمی و بسیار معطر، متقابل با کناره برگشته، باریک و دراز و نوک تیز.

سطح فوقانی برگ آن به رنگ سبز و سطح تحتانی به علت وجود کرک‌ها سبز مایل به سفید است.

گل‌های این گیاه کوچک و به رنگ آبی روشن است که در کنار برگ‌ها می‌روید.

قسمت مورد استفاده آن برگ و سرشاخه های گل دار آن است. اسانس آن از قسمت هوایی تهیه می‌شود.

 

تاریخچه

رزماری یکی از چاشنی‌های پُرمصرف در آشپزی است. مردم می‌گویند رزماری فقط در باغ خانه‌هایی رشد می‌کند که بانوی خانه، حقیقتاً ارباب خانه باشد. رزماری در طب سنتی به عنوان بند آورنده‌ی خون، مقوی، ضدنفخ، ضداسپاسم و معرق کاربرد دارد.

عصاره و روغن فرار آن، به منظور سقط جنین و افزایش خون‌ریزی قاعدگی، مصرف می‌شود. کاربرد عصاره‌ی رزماری در مواد آرایشی بسیار متداول است و شواهد، خبر از تأثیر لوسیون آن در تحریک رشد مو و جلوگیری از کچلی می‌دهد.

گزارش‌های تاریخی مربوط به مصرف درمانی رزماری، به عنوان یک گیاه دارویی موجود می‌باشد. رزماری از قدیمی‌ترین گیاهان شناخته شده‌ی دارویی است که از قرن‌ها پیش، برای تقویت حافظه و فعالیت مغزی به کار می‌رفته است.

 

منبع جغرافیایی

اکلیل کوهی، گیاه بومی نواحی مدیترانه است؛ ولی در نواحی مختلفی از جهان کشت می‌گردد. این گیاه از نواحی اسپانیا، مراکش، یوگسلاوی سابق و تونس صادر می‌شود.

 

ترکیبات مهم

مهم‌ترین ترکیب این گیاه 5/2-1 درصد اسانس می‌باشد. مواد موجود در اسانس رزماری شامل بورنئول، لیمونن، کامفن، 1و 8 سینئول، کامفر و آلفاپی نن است. ترکیبات اسانس نیز به محل و شرایط کشت ارتباط دارد. ترکیبات دیگر گیاه اسیدهای فنلی از جمله اسید روزماریک، اسید کافئیک و اسید کلروژنیک هستند.

همچنین سالیسیلات به مقدار زیاد، فلاوونوئیدها، ترکیبات تلخ دی ترپنی مانند کارنوزول و ترکیبات تری ترپتی، اجزای تشکیل دهنده دیگر این گیاه هستند.

 

اثرات مهم

مصارف داخلی* مقوی معده، محرک هضم و ترشح معدی و صفراآور است.

* چندین مطالعه، خواص ضد اکسیدان آن را اثبات کرده است؛ به طوری که این خاصیت رزماری از چای سبز کمتر و از ویتامین E بیشتر است.

* تحقیقات دیگری خواص ضد اسپاسم ماهیچه‌های صاف و قلب، کاهش استرس، تسکین سردرد، تسکین آسم و درمان برونشیت آن را تائید کرده است.

* تحقیقات متعددی خاصیت ضد سرطان آن را اثبات کرده و اسید کارنوزیک موجود در آن دارای خاصیت قوی ضد ایدز (HIV) است.

* اسانس رزماری که اصلی‌ترین ترکیب آن است دارای خاصیت ضد میکروب، ضد ویروس و ضد قارچ می‌باشد.

* افزودن چند برگ رزماری به غذاهای گوشتی، هضم غذا را سرعت می بخشد.

* یکی از مصارف عمده رزماری به عنوان نگه دارنده و ضد اکسیدان، در لیکورها و صنایع گوشت و چربی می‌باشد.

* محققان دریافتند، این گیاه هورمون های استروژن را که باعث بروز سرطان سینه می شود غیرفعال می سازد.

* عصاره این گیاه، با محافظت از مواد تشکیل دهنده سلول های پوست از آسیب های پوستی مربوط به سن مانند چین و چروک پیش گیری می کند.

* مصرف منظم عصاره رزماری، عملکرد کلیه را بهبود می بخشد، جریان ادرار را افزایش می دهد و ماده معدنی لازم مانند سدیم و پتاسیم را حفظ می کند.

* از آن جا که این گیاه خاصیت ضدباکتریایی دارد، پارچه آغشته به چای این گیاه را به زیر بغل بمالید تا بوی نامطبوع از بین برود.

* برای به هوش آوردن فرد، پارچه آغشته به چند قطره روغن رزماری را جلوی بینی فرد قرار دهید.

* رزماری گردش خون به سر و مغز را افزایش می دهد.

* این گیاه سیستم دفاعی بدن را تقویت می کند و ورم را کاهش می دهد.

* روغن رزماری خاصیت ضدعفونی کننده دارد و به عنوان دهان شو برای رفع بوی نامطبوع دهان به کار برده می شود.

* ماساژ دادن منظم پوست با این روغن پوست را تقویت می کند و خشکی پوست را نیز از بین می برد.

 

مصارف موضعی

در پماد و لوسیون ها به عنوان ضد درد، مسکن روماتیسم مفاصل، و تسکین درد ماهیچه‌ها مصرف می‌شود.

هم چنین محلول‌های آن به صورت حمام جهت تحریک گردش خون موضعی موثر است.

در طب عوام از محلول‌ها با اشکال موضعی آن جهت اگزما و زخم‌ها نیز استفاده می‌شود. رزماری دارای خاصیت حشره کش است.

طریقه و مقدار مصرف

تهیه چای: به 5- 2 گرم از خرد شده گیاه (برگ و سرشاخه های گل دار) یک لیوان آب جوش اضافه کرده و پس از 15 دقیقه صاف کرده و میل شود.

 

تهیه محلول حمام: به 50 گرم از خرد شده گیاه (برگ و سرشاخه های گل‌دار) یک لیتر آب اضافه کرده و به مدت 10- 5 دقیقه می‌جوشانیم.

سپس مدت 30- 15 دقیقه به حال خود می‌گذاریم. آن گاه محلول را صاف نموده و آن را به آب وان حمام اضافه می‌کنیم.

هم چنین می‌توان محلول صاف شده را به بدن مالید و یا جهت تقویت موی سر روی سر ریخته و با انگشتان چند دقیقه‌ای پوست سر را ماساژ داد.

در این عمل اسانس‌های موجود در محلول باعث تحریک گردش خون پوست شده و به علت خون رسانی بهتر به سلول‌ها در جلوگیری از ریزش مو تا حدی موثر است.

 

داروهای گیاهی

داروهای گیاهی تهیه شده از رزماری دو دسته هستند. در یک دسته از اسانس رزماری استفاده شده که شامل پماد، لوسیون، کرم و روغن‌های حمام و ماساژ و غیره هستند. در دسته دیگر از عصاره هیدروالکلی آن به صورت محلول‌های خوراکی به عنوان  ضد نفخ و مقوی معده استفاده می‌شوند.

 

مهم‌ترین اثرات گزارش شده اکلیل کوهی

سقط جنین کننده، ضد درد، ضد آلزایمر، ضد آریتمی، ضد باکتری، ضد آترواسکلروز، ضد سرطان، ضد شکنندگی عروق، ضدتشنج، ضدادم، ضدورم، ضدموتاژن، ضداکسیدان، ضدسم، ضدپروستاگلاندین، ضدتب، ضدعفونی کننده، ضداسپاسم، ضدویروس، ضدنفخ، ضدقارچ، ضدحشره، معرق، محرک، هضم کننده، ادرارآور، قاعده آور، محافظ کبد مقوی معده.

 

نکات قابل توجه

1- گیاه اکلیل کوهی بر اثر ماندن و کهنه شدن اسانس خود را از دست می‌دهد و آثار آن کم می‌شود، لذا بهتر است از گیاهان خشک‌تر استفاده نمود. در این صورت هر چه بوی آن قوی‌تر باشد بهتر است.

2- برای خشک کردن گیاه باید آن را در سایه خشک نمود تا از هدر رفتن اسانس آن در گرما جلوگیری شود.

3- برای نگه داری گیاه بهتر است در ظروف فلزی و یا شیشه‌ای قرار گیرد.

4- در تحقیقاتی که در سال 1380 توسط صالحی سورمقی و همکاران در دانشکده داروسازی تهران بر روی اسانس اکلیل کوهی ناحیه تهران صورت گرفت مشخص شد که ترکیبات اصلی آن شامل Verbenone به میزان 24 درصد، a-pinene به میزان 5/18 درصد، Cineol و 1 به میزان 5/11 درصد، Camphor به میزان 3 درصد، Borneol به میزان 7 درصد و Terpineol  a-به میزان 4 درصد می‌باشند.

5- در تحقیقات مذکور مشخص شد که اسانس گیاه ایران در مقایسه با انواع ترکیه، کوبا، اسپانیا، و ایتالیا و الجزایر از کیفیت خوبی برخوردار است. در این مقایسه مشخص شد که اسانس کوبا و اسپانیا با هم شباهت دارند. هم چنین دو اسانس ترکیه و الجزایر به هم شبیه بودند و اسانس گیاه ایران با چهار کشور مذکور تفاوت چشم گیری داشت که می‌تواند مربوط به شرایط آب و هوایی و جغرافیایی خاص ایران باشد.