کاشت گوجه فرنگی

در مناطق معتدل حدود پنجاه تا شصت روز قبل از کشت در محل اصلی بذر آن را در شاسی، گلخانه یا خزانه کاشته و در اوایل فروردین ماه پس از اینکه سرما برطرف شد نشاء آن را از خزانه درآورده و در زمین اصلی می کارند.کاشت در مناطق گرمسیر اواخر زمستان انجام می شود.مقدار بذری که برای کاشت در خزانه در نظر می گیریم حدود 4 گرم در یکصد متر مربع است. 

فاصله خطوط کاشت برای واریته هایی که پایه آنها بلند است حدود 80 تا 120 سانتی متر و جهت ارقام پایه کوتاه 70 تا 110 سانتی متر می باشند. فاصله بین بوته ها برای واریته های فوق 40 تا 60 سانتی متر باید در نظر گرفته شوند پس از چندی که بوته ها شروع به رشد کردن نمودند برای اینکه محصول مرغوبتری داشته باشیم باید مقدار کمی از شاخه های آن را هرس نمائیم. چنانچه پای هر بوته کمی خاک داده شود مطلوبتر است.وجین کردن و سیخک زدن اطراف بوته ها از جمله کارهای ضروری است که باید صورت گیرد. 

کاشت را به طریقه پشته با جوی عمیق یا پشته با جوی کم عمق که همان سیستم فارو می باشد انجام می دهند. طریقه دوم معمول تر و متداولتر است به خصوص در مزارع وسیع مقرون به صرفه خواهد بود. باید توجه داشته باشند با در نظر گرفتن فواصل فوق الذکر در هر پشته فقط یک طرف آن را کشت نمایند.

در دوران فعالیت گیاه باید از دادن کود شیمیایی به طور سرک استفاده نمود.

از آفات مهم این نبات یک شب پره زمستانی است که خسارت وارده آن بدین قرار است وقتی گیاه جوانه زد و کمی رشد نمود لارو یا کرم شب پره مزبور جوانه ها ، برگها و ساقه های آن را مورد حمله قرار می دهد.

این آفات در زمستان در حال لاروی در بستر نبات به سر برده و پس از مدتی تبدیل به شفیره شده و این شفیره پس از چند روز تبدیل به پروانه که همان شب پره باشد می گردد. پروانه ماده آن در روی خاک یا در روی علفهای هرزه تخم ریزی کرده و مجددا تبدیل به لارو شده و دوران فوق را سپری می سازد.

جهت مبارزه با این آفت می توان با زدن شخم عمیق پس از برداشت محصول و نیز با دادن یخ آب در زمستان لاروهای این آفت را که در درون خاک زیست می نمایند از بین برد و از طرفی چون شب پره مورد بحث تخم خود را روی علفهای هرزه میگذارد لذا از بین بردن علفهای هرزه یک از طرق مبارزه با این آفت است.

مبارزه شیمیایی را نمی توان از نظر دور داشت و آن بدین طریق است که با پاشیدن طعمه مسموم در سطح مزرعه نسبت به معدوم ساختن آن اقدامی است اساسی بدین نحو که مقدار 800 گرم لیندین 25 درصد را با 80 کیلوگرم سبوس و دوحلب آب مخلوط نموده و به نسبت هر 60 کیلو طعمه در یک هکتار مصرف نمائیم. پاشیدن طعمه حتما باید در هنگام عصر صورت گیرد زیرا لاروها در این هنگام است که به سطح زمین آمده و پس از تغذیه طعمه مسموم شده و نابود می گردند.

آفت دیگری که این نبات را تهدید می کند شته است .این شته ها به وسیله خرطوم خود شیره برگها را مکیده و از آنها تغذیه نموده بالنتیجه نبات را ضعیف می نمایند.

این آفت از خود ماده چسبنده ای ترشح نموده و روی گیاه را آغشته کرده و آن را از بین می برد.بعضی از آنها هنگام زمستان به صورت پوره و برخی دیگر به صورت تخم در روی نبات و یا در بستر نبات زندگی می کنند. جهت مبارزه با این آفت بهتر است با یکی از سموم مالاتیون 50 درصد یا دیازینون 20 درصد به نسبت حدود 5/1 لیتر در هزار لیتر آب مخلوط کرده و مزرعه را سمپاشی نمایند.

مبارزه دیگر اینکه بلافاصله پس از برداشت محصول زمین را شیاری عمیق زده علفها و مانده های گیاهان را در زیر خاک نمایند.

آب دزدک نیز به نوبه خود یکی ازآفاتی است که گوجه فرنگی را مورد حمله قرار می دهد.این آفات از ریشه و ساقه گیاه تغذیه می کند و آن را نابود می سازد.آب دزدک در هنگام فصل زمستان به طور حشره کامل در زیر  خاک مشغول درست کردن لانه شده و در آنجا تخم ریزی می نماید.پوره ها پس از چند روز از این تخمها خارج شده و تا چندی در خاک به سر برده و رشد نموده و سپس از لانه خارج گشته و حمله به این محصول و سایر محصولات را آغاز می کنند.

آفت دیگری که به این گیاه لطمه وارد می سازد حشره بسیار کوچکی است در حدود یک میلیمتر به نام تریپس که رنگ آن زرد مایل به خاکستری است.

این حشره از شیره برگها و رگبرگهای گیاه تغذیه می کند .در اثر این تغذیه لکه های سفیدی که بعدا قهوه ای رنگ می شوند در روی نبات حاصل شده و برگها شروع به ریختن می نمایند.بعضی از این حشرات در پشت برگها جمع می شوند. این آفت از نظر کیفیت و کمیت به محصول لطمات زیادی وارد می سازد. حشره مورد بحث در زمستان گاهی به صورت حشره کامل و گاهی به صورت پوره در خاک و در علفهای هرزه به سر برده و در هنگام فروردین یا اردیبهشت به گیاه حمله می کند.

مبارزه شیمیایی آن بدین ترتیب است که به نسبت 5/1 لیتر مالاتیون 57 درصد را با 1000 لیتر آب مخلوط نموده و مزرعه را سمپاشی نمایند.

مبارزه مکانیکی یا زراعی آن این است که اولا علفهای هرزه و مانده گیاهان را جمع آوری و از بین ببرند.ثانیا در زمستان با دادن یخ آب آن را نابود سازند.

بیماری فوزاریوم که یک بیماری قارچی است رنگ برگهای گوجه فرنگی را به رنگ آجری متمایل به قهوه ای در آورده پس از چند روز برگها خشک شده میریزند .پیشگیری آن بهاین ترتیب است که سعی کنند آبیاری این نبات را در هنگام صبح یا عصر انجام دهند، آب را طوری در جویها جاری سازند که داغ آب کمی پایین تر از طوقه نبات باشد و بالاخره رعایت تناوب زراعی را در کشت این نبات بنمایند. به علاوه می توان بوته های گوجه فرنگی را به فاصله هر 15 روز یکبار با فسفیمکس به نسبت 2 لیتر در هزار لیتر آب بر روی بوته ها محلول پاشی نمود تا گیاه به بیماری های قارچی مقاوم گردد .

نقش عناصر در عملکرد و کیفیت گوجه فرنگی

1-      ازت

تاثیر ازت بر رشد سبزینه ای و محصول گوجه فرنگی از عناصر دیگر بیشتر است . ازت تشکیل گل و میوه را افزایش داده و بلوغ را به تاخیر می اندازد. کمبود ازت در گیاه سبب کاهش جیبرلین , اکسین و افزایش ممانعت کننده های رشد می شود . ریزش تعدادزیادی از گلها در درجه حرارت های زیاد نیز به علت کمبود ازت در گیاه گوجه فرنگی است . این گیاه برای تولید بیش از 100تن محصول در هکتار به جذب ازت بیشتری در هر روز نیاز دارد . اندازه , رنگ , مزه و درصد مواد جامد در میوه در اثرمصرف زیاد ازت کاهش و اسیدیته قابل سنجش افزایش می یابد . به طور کلی ازت زیاد سبب بروز کاهش مقاومت گیاه نسبت به بیماریها می شود . ظهور مرگ انتهایی میوه (Blossom end  rot) با افزایش میزان ازت به خصوص در فرم آمونیومی افزایش پیدا می کند در صورتی که شدت پوسیدگی ریشه (Botrytis cinera) با درمان کمبود ازت در گیاه کاهش پیدا می کند . گوجه فرنگی فرم ازت نیتراته را به فرم آمونیومی آن ترجیح می دهد . ضمنا نیترات راندمان مصرف آب (  W.U.E) را بهبود بخشیده و غلضت اسید آمینه آزاد را کاهش می دهد.

2-      فسفر

وجود فسفر کافی در محیط ریشه سبب توسعه سریع و استفاده بهتر گیاه از آب و دیگر مواد غذایی ضروری گیاه می شود . فسفر (به همراه استفاده ازت و پتاسیم ) رنگ پوست و گوشت میوه , میزان ویتامین C و سفتی میوه را بهبود و بلوغ را تسریع می بخشد . بدیهی است بر مبنای مقدار فسفر برداشتی توسط گوجه فرنگی و آزمون خاک (حد بحرانی حداکثر 15 میلی گرم در کیلوگرم بر مبنای روش اولسون) بایستی نسبت به مصرف کودهای فسفاته اقدام نمود .

3-      پتاسیم

علائم کمبود پتاسیم در گوجه فرنگی با تیره تر شدن رنگ گیاه و کوتاه شدن بین گرهها ظاهر می شود . نکروزه شدن حاشیه برگها نیز نشانه شدت کمبود پتاسیم در این گیاه است . افزایش میزان پتاسیم در محلول غذایی با کاهش خسارت ناشی از بیماری Alternaria همراه است . به نظر می رسد پتاسیم تاثیر مثبتی نیز بر روی قارچ برگی (Clodospriumfulvum ), پوسیدگی ساقه (Diplodialyocopersici) و پوسیدگی ریشه (Botrytis cinere) دارد .

گرچه تاثیر پتاسیم بر میزان محصول به اندازه ازت چشمگیر نیست اما با این حال اثر پتاسیم بر افزایش اندازه میوه را نمی توان نادیده گرفت . یکی از دلایل اختلال در رسیدن میوه , تغذیه  ناکافی پتاسیم در گوجه فرنگی است .

 کمبود پتاسیم سبب قهوه ای شدن آوندها , سفیدی دیواره , خاکستری شدن دیواره و سبزی میوه می شود . میزان پتاسیم در دمبرگ , همبستگی زیادی با توسعه بافت سفید در میوه دارد . بدشکلی و غیر یکنواختی رنگ میوه با افزایش مصرف پتاسیم کاهش می یابد . پتاسیم نقش مهمی نیز در رنگ میوه در صنایع تبدیلی دارد . مصرف پتاسیم سبب افزایش کارتنوئید , لیکوپن و کاهش کلروفیل شده و تاثیر زیادی در متابولیسم اسید های میوه (عمدتا اسید سیتریک و اسید مالیک) دارد . در مجموع کل مواد جامد, قند ها , اسید ها , کاروتن, لیکوپن , و خاصیت انباری در میوه های گوجه فرنگی که از تغذیه پتاسیم بهره مند بوده باشد بیشتر است . ریزش میوه قبل از بلوغ نیز در گیاهانی که دارای غلظت پتاسیم کمی هستند بیشتر است .

نظر بر اینکه مقدار پتاسیم مورد نیاز گوجه فرنگی در مقایسه با سایر عناصر غذایی باید حداکثر باشد , بنابراین مقدار کود پتاسیمی مورد نیاز چه از منبع سولفات (قبل از کاشت)و چه از منبع کلرورپتاسیم (سرک) بستگی به عملکرد , رقم , درصد رس , نوع رس, کلسیم و منیزیم , ظرفیت تبادل کاتیونی , مقدار پتاسیم قابل استفاده و درجه نسبی تخلیه پتاسیم خاکهای مربوطه دارد . در مناطق شور مصرف کلرورپتاسیم به صورت سرک در مقایسه با شاهد عملکرد را افزایش داده ولی قابل مقایسه با سولفات پتاسیم نبوده ولی در خاکهاو آبهای غیر شور مصرف چند دفعه ای کلرورپتاسیم همزمان با رشد و زمان گلدهی (حداقل چهار بار) بیشترین تولید را چه در ایران و چه در پاکستان عاید نموده است .

پتاسیم علاوه بر افزایش تولید و بهبود کیفیت (بازار پسندی) , سبب افزایش مقاومت گیاهان منجمله گوجه فرنگی در برابر شوری , کم آبی , انواع تنشها و آفات و بیماریها نیز گشته و بازیافت آب و کود را نیز افزایش می دهد .

امروزه با استفاده از کودهای تقویتی که میزان بالایی پتاسیم قابل جذب برای گیاه دارند می توان به راحتی این عنصر را در اختیار گیاه قرار داد . در زمان میوه دهی بوته ها می توان با استفاده از سولوپتاس به صورت خاکی و میزان 10 کیلوگرم برای هر هکتار و از طریق آب آبیاری و یا دفاندر پتاسیم که به صورت محلول پاشی روی بوته ها و نسبت 2 لیتر در هزار لیتر آب ، نیاز بوته گوجه فرنگی را به پتاسیم برطرف نمود .