منیـــــزیـــــم 

منیـــــزیـــــم منیزیم بصورت یون منیزیم از محلول خاک جذب شده و درخاکهای مناطق خشک و نیمه خشک به مقدار زیادی بصورت جذب سطحی ذرات خاک وجود دارد . درنتیجه در این خاکها بیشتر با مسئله زیاد بود و مسمومیت این عنصر روبرو هستیم تا کمبود و کمبود احتمالی آن نیز بیشتر ممکن است در خاکهای شنی اتفاق بیفتد .

حدبحرانی منیزیم در خاک PPm15 و دربرگ پسته 60 درصد ماده خشک گیاهی می باشد .

کمبود آن موجب ظهور رنگ زرد و کلروز بین رگبرگی در برگهای مسن و پیر گیاه می شود . درصورت کمبود مصرف 400 کیلوگرم سولفات منیزیم در هکتار در چالکود و در صورت مسمومیت مصرف گچ و پتاسیم در مقادیر زیاد توصیه می گردد .

آهــــــن

آهــــــن آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد تمامی گیاهان است . درصورت کمبود آن کلروفیل به مقدار کافی در سلولهای برگ تولید نمی شود . زردی برگ ناشی از آهک ، شکل خاصی از کمبود آهن در گیاه است که بخش وسیعی از کشور ما را فراگرفته است .

آبیاری بیش از حد ، مصرف بی رویه و نامتعادل کودهای شیمیایی ، کمبود مواد آلی و فشرده شدن خاک و زیادی بی کربنات در محلول خاک از جمله عوامل موثر در کاهش جذب آهن توسط گیاه می باشد .

درصورت کمبود آهن ، کلروفیل به مقدار کافی در سلولهای برگ تولید نشده ، ابتدا فاصله بین رگبرگها زرد شده و باشدت یافتن کمبود ، تمامی سطح برگ زرد می شود . بدلیل آنکه آهن در گیاه متحرک نمی باشد این علائم ابتدا در برگهای جوان و قسمتهای فوقانی گیاه ظاهر شده و با پیشرفت کمبود تمامی گیاه را در بر می گیرد .

حد بحرانی آهن در خاکPPm10 – 7 و در برگ پسته PPm 100می باشد .

جهت مصرف خاکی آهن بایستی حتما از کودهایی با بنیان کلات EDDHA نظیر سکوسترین آهن استفاده نمود جهت محلولپاشی از کودهای آهن با بنیان کلات EDTA نیز می توان استفاده نمود .

روی

روی مقدار روی در محلول خاک بسیار ناچیز بوده و هرچه PH خاک بیشتر شود از مقدار روی قابل جذب گیاه کاسته می شود بنابراین در خاکهای با PH قلیایی که خاص خاکهای آهکی است کمبود روی شایع و گسترده می باشد .

استفاده زیاد از کودهای فسفره در خاکهایی که مقدار روی قابل استفاده کمی دارند ، موجب بروز کمبود تحمیلی روی در گیاه می شود .

روی در بسیاری از سیستمهای آنزیمی گیاه نقش کاتالیزوری فعال کننده و یا ساختمانی داشته و در ساخته شدن و تجزیه پروتئینها در گیاه نیز دخیل است . یکی از بارزترین نقشهای روی در ساخت اسید آمینه تریپتوفان بعنوان پیش نیاز ساخت هورمون اکسین است که در رشد طولی شاخه ها موثر می باشد . همچنین روی در مرحله گرده افشانی و جوانه زدن دانه های گرده نقش اصلی را ایفاء نموده و موجب تسریع در رشد لوله گرده شده و در نتیجه امکان لقاح و تشکیل میوه را افزایش می دهد . از جمله علائم کمبود روی ، تاخیر در باز شدن جوانه های رویشی و زایشی حتی تا مدت یک ماه ، تشکیل دانه های کوچکتر و قرمزتر از دانه های سالم ، ریزبرگی ، کم برگی ، کوچک شدن میان گره های سرشاخه و روزت می باشد .

حد بحرانی روی در خاک PPm2و در برگ پسته PPm 30می باشد .

مصرف خاکی سولفات روی در چالکود به همراه کود حیوانی به میزان حداقل 250 گرم به ازای هردرخت در باغات دچار کمبود همچنین محلولپاشی سولفات روی پس از برداشت و اواخر اسفند هنگام تورم جوانه ها و در اردیبهشت ماه در باغات پسته توصیه می گردد .

منگنـــــز

منگنـــــز یون دوظرفیتی منگنز در مجموع محلولترین فرم آن و قابل جذب برای گیاه می باشد نقش عمده منگنز در گیاه مشارکت در سیستمهای ترکیبی است منگنز در تولید کلروفیل نقش اساسی داشته و متابولیسم ازت و واکنشهای آبی فتوسنتز نیز از منگنزتاثیر می گیرند . منگنز و آهن بر روی یکدیگر دارای اثر متقابل می باشند.

حدبحرانی منگنز در خاک PPm8و در برگ پسته PPm50است .

بعلت تحرک کم منگنز در گیاه علائم کمبود نخست در بافتهای جوان مشاهده می شوند . علائم کمبود شبیه علائم کمبود آهن بوده با این تفاوت که در کمبود منگنز قسمتی از حاشیه برگ سبز باقی می ماند . نکته حائز اهمیت و قابل اشاره در ارتباط با نقش عنصر منگنز در گیاه پسته ، تحقیقی است که نشان داده مهمترین عنصر غذایی که در تفاوت بین باغات با عملکرد بالا با باغات با عملکرد پائین ایفای نقش می کند ، عنصر منگنز می باشد .

مـس

مـس نقش مس در گیاه بیشتر در فعالیتهای آنزیمی گیاه خصوصا فعال کردن آنزیمهای اکسیداز می باشد . قابلیت دسترسی به مس برای گیاه نظیر اغلب ریزمغذیها به PH خاک بستگی داشته و با افزایش PH از قابلیت جذب آن کاسته می شود همچنین در خاکهای آلی نیز مس اغلب به فرم کمپلکسهای آلی بسیار پایدار وجود داشته و با پیوند بسیار سختی بین مولکولهای آلی جای می گیرد در نتیجه قابلیت جذب آن برای گیاه کم شده و نمی تواند بوسیله گیاه مورد استفاده قرارگیرد در نتیجه برخلاف تمامی عناصر غذایی ریزمغذی بایستی حتی المقدور با کودهای حیوانی و دامی مخلوط نگردد . مس با فسفر و آهن و روی اثر متقابل دارد .

حدبحرانی مس در خاک PPm 1و در برگ پسته PPm10می باشد.

علائم کمبود مس در گیاه پسته بصورت سوختگی برگهای نزدیک به نوک سرشاخه ها ، قلبی شکل شدن برگهای نورس و عصایی شکل شدن شاخه های بالائی درخت و تابیدن آنها به سمت پائین می باشد .

بـــر

بـــر یکی از منابع اصلی بر خاک ، آب آبیاری و بر موجود در آن می باشد اما لزوما آبهای شور دارای بر زیاد نیستند . بر در فعالیتهای زایشی ، گرده افشانی ، تقسیم سلولی بافتهای مریستمی ، ترمیم بافتهای آوندی ، متابولیسم کربوهیدراتها و انتقال آنها نقش ایفاء می نماید . درخاکهای دارای بافت سبک ، بر در اثر بارندگی و یا آبیاری شسته شده و از دسترس گیاه خارج می گردد همچنین در PH بالاتر از هشت و درخاکهای آهکی میزان جذب بر به میزان زیادی کاهش می یابد که این امر بعلت واکنش متقابل بین کلسیم و بر می باشد .

حدبحرانی بر در خاک PPm1و در برگ پسته PPm250می باشد .

از علائم کمبود بر در گیاه پسته ، پیچیده شدن حاشیه برگها ، تغییر شکل برگ بصورت فنجانی ، پوکی محصول و عدم خوشه بندی مناسب را می توان نام برد درصورت کمبود محلولپاشی اسیدبوریک در پائیز پس از برداشت و یا اواخر اسفند هنگام تورم جوانه ها توصیه می گردد .

ازت 

ازت نقش اصلی ازت در گیاه ساخت پروتئینهای گیاهی بوده که نقشی ساختاری و کلیدی می باشد رشد و باردهی درختان پسته به میزان زیادی به ازت بستگی دارد و کمبود آن رشد ، باروری و تولید محصول را محدود می سازد .

بطورکلی نیاز گیاه پسته به ازت ، 600 گرم ازت خالص به ازای هردرخت در سال پرمحصول بوده و براساس درصد ازت کودهای ازته ، میزان مصرف هریک از کودها قابل محاسبه می باشد .

کود اوره

کود اوره با داشتن 46 درصد ازت دربین کودهای ازته معمولی دارای بیشترین درصد ازت می باشد اما بعلت تبدیل آن به گاز آمونیاک و تصاعد آن در صورتیکه کود اوره در سطح خاک داده شود و همچنین تشکیل یون بی کربنات در اثر تجزیه اوره که در جذب و ایفای نقش سایر عناصر بویژه عنصر آهن ایجاد مشکل می کند ، کود مناسبی جهت مناطق پسته کاری که بی کربنات آب آبیاری وخاک آنها بالا می باشد ، نیست .

کود نیترات آمونیم

کود نیترات آمونیم حاوی 35 درصد ازت که هردو شکل آمونیم و نیترات را دارا می باشد . نیترات حاصل از تجزیه نیترات آمونیم سریعا توسط گیاه قابل جذب می باشد اما در آبیاریهای سنگین بعلت حلالیت بالا و حرکت سریع ، نیترات در اعماق خاک حرکت کرده و از دسترس گیاه خارج می شود در نتیجه در خاکهای شنی و سبک بدلیل شستشوی نیترات و در خاکهای شور بدلیل ضریب شوری بالای نیترات آمونیم این کود توصیه نمی شود .

کود سولفات آمونیم

کود سولفات آمونیم حاوی 20 درصد ازت و 24 درصد گوگرد می باشد . یون آمونیم حاصل از تجزیه سولفات آمونیم ، ممکن است مقداری از آن بین لایه های کانیهای رسی تثبیت گردد و همچنین بعلت بار مثبت درگیر واکنشهای تبادلی گردد . یون سولفات مستقیما قابل جذب توسط گیاه بوده بعلاوه موجب کاهش موضعی PH شده و خاصیت اصلاح کنندگی دارد بنابراین کود سولفات آمونیم در خاکهای سبک و شنی بعلت قابلیت شستشوی کم سولفات آمونیم که جذب ذرات خاک می گردد و در خاکهای قلیایی با PH بالا بعلت خاصیت اصلاح کنندگی بنیان سولفات موجود در این کود توصیه می گردد .

بطورکلی اگر کودازته مصرفی در باغات پسته در 3 نوبت

اواخر اسفند یا اوایل فروردین ،

10 تیر لغایت 31تیر ،

و اواخر مرداد

مصرف شوند بازدهی بالاتری می توانند داشته باشند در حالت عادی با توجه به نیاز 600 گرم ازت خالص به ازای هر درخت مقدار 300 کیلوگرم در هکتار سولفات آمونیم در اواخر اسفند و 350 کیلوگرم در هکتار نیترات آمونیم در 10 تیر لغایت 31 تیر ( هنگام پرشدن مغز پسته ) و 300 کیلوگرم در هکتار سولفات آمونیم در اواخر مرداد ماه می تواند جهت باغات پسته بارور و برای درختان بزرگتر از 20 سال مصرف شود .

علائم کمبود ازت کمبود ازت موجب زردی برگها ، کاهش رشد تاج درخت ، کوچکی برگها ، باریک ماندن شاخه های تازه رشد کرده و کاهش رشد قطری شاخه ها ، قرمزشدن پوست درخت و رگبرگها و دمبرگها ، ریزش زودتر از معمول برگها در پائیز و کم مغز شدن و سبکی دانه ها می شود .

حد بحرانی ازت درخاک PPm – 2000 PPmو1000 حد بحرانی آن در برگ پسته 2.5 – 2 درصد ماده خشک می باشد .

بایستی توجه نمود هنگامی که کود ازته جلوی آب و در سطح خاک مصرف شده ، ارتفاع آب آبیاری بیشتر از 10 سانتی متر نبوده و از آبیاری سنگین اجتناب شود .

فسفــر

فسفــر قابلیت دسترسی به فسفر خاک توسط گیاه بیش از آنکه به مقدار آن در خاک بستگی داشته باشد به PH و شرایط خاک بستگی دارد . PH کمی اسیدی تا خنثی بهترین PH برای قابلیت دسترسی به فسفر می باشد . درخاکهای قلیایی تشکیل فسفاتهای کلسیم که حلالیت بسیار کم داشته و تبدیل آنها به فرمهای محلول نیز کند صورت می گیرد ، موجب کاهش قابلیت دسترسی به فسفر توسط گیاه می شود . فسفر از جمله عناصری است که در خاک بسیار کند حرکت کرده و توسط ذرات خاک تثبیت می گردد . در نتیجه کودهای فسفره بایستی در نزدیکی ریشه مصرف شده و از مخلوط کردن این کود با خاک به جهت جلوگیری از تثبیت و غیرفعال شدن آن بایستی جلوگیری نمود .

حد بحرانی فسفر در خاک15 PPm و در برگ پسته 0.14 درصد ماده خشک می باشد .

ازجمله علائم کمبود فسفر ، ارغوانی شدن برگ سرشاخه ها ، باریک شدن شاخه ها ، برهنه شدن درخت ، دیرباز شدن جوانه ها و تیره شدن رنگ برگهای پیر می باشد .

پتــاسیــم

پتــاسیــم نقش پتاسیم در گیاه بیشتر کاتالیزوری بوده و کمبود آن مقاومت گیاه را در برابر آفات و بیماریهاکاهش می دهد . پتاسیم موجب تسهیل نفوذ آب در سلولهای گیاهی و سبب کنترل عمل باز و بسته شدن روزنه های برگ در هنگام تبخیر و تعرق می شود .

جذب پتاسیم در سال پرمحصول ( ON ) حدود 6 برابر سال کم محصول ( Off ) بوده و بیش از 90 درصد کل جذب سالیانه پتاسیم در طی دوره پرشدن مغز اتفاق می افتد . درختان پسته پتاسیم زیادی جذب می نمایند بطوریکه جذب سالیانه پتاسیم توسط درخت پسته به جذب ازت و نیتروژن که پرمصرف ترین عنصر غذایی است نزدیک می باشد .

حد بحرانی پتاسیم قابل جذب درخاک 300 PPm و دربرگ2 – 1.5درصد ماده خشک می باشد .

مصرف پتاسیم موجب افزایش درصد خندانی و کاهش پوکی دانه های پسته نیز می گردد.

درصورت کمبود این عنصر در گیاه پسته حاشیه برگها به سمت بالا پیچیده همچنین برگهایی که کمبود پتاسیم دارند ، حاشیه سوختگی قهوه ای را نشان می دهند .

برای کوددهی به باغات فاقد پتاسیم درخاکهای با بافت سنگین و رسی می بایستی مقادیر زیادی از کودهای پتاسه درون شیار کودی مصرف شود در غیر اینصورت درختان پاسخ مناسبی به دریافت کود نخواهند داد ( حداقل 3 کیلوگرم سولفات پتاسیم به ازای هر درخت بارده و بزرگ ) در اراضی سبک و شنی مقدار مصرف کودهای پتاسه می تواند کمتر در نظرگرفته شود .

از آنجایی که 90 درصد جذب پتاسیم توسط درخت پسته در طی دوره پرشدن مغز اتفاق می افتد ، محلولپاشی با کودهای حاوی درصد بالای پتاسیم و همچنین کاربرد کودهای پتاسه محلول در آب همراه با آب آبیاری ، در طی این دوره زمانی به بهبود کیفیت محصول و افزایش عملکرد محصول کمک شایان توجهی می نماید .

گـــوگـــرد

گـــوگـــرد گوگرد بصورت یون سولفات در محلول خاک وجود داشته و بعلت داشتن بارمنفی جذب ذرات خاک نمی شود ، اکسید و احیاء گوگرد درخاک بیولوژیکی بوده و میکرو ارگانیسمهای خاک می توانند گوگرد را به بون سولفات تبدیل و قابل استفاده برای گیاه نمایند .

اضافه کردن گوگرد به خاک علاوه بر تامین نیاز غذایی گیاه ، از نظر خواص اصلاحی و تاثیری که روی PH خاک دارد مفید می باشد . برای موثر بودن مصرف گوگرد بایستی شرایط از نظر تهویه رطوبت فراهم باشد تا میکرو ارگانیسمهای خاک بتوانند گوگرد را به سولفات تبدیل نمایند و این امر موجب کاهش موضعی PH گردد . علائم کمبود گوگرد مشابه علائم کمبود ازت بوده و شامل زردی برگهای جوان ، کاهش رشد گیاه و نازکی شاخه ها می باشد .

حد بحرانی گوگرد در خاک 15 PPmو در برگ پسته 0.3 درصد ماده خشک می باشد .

مقدار 1 – 50 تن گوگرد ترجیحا میکرونیزه در هر هکتار مخلوط با کودحیوانی در چالکودها جهت باغات پسته قابل توصیه می باشد .

کلسیـــم

کلسیـــم درخاکهای مناطق خشک و نیمه خشک ، کلسیم نسبت به سایر عناصر غذایی به مقدار بیشتری در محلول خاک وجود دارد اما فقط وجود آن در خاک و بافتهای گیاه و برگ ، دلیل براینکه محدودیتی از نظر آن وجود ندارد نیست و باید مطمئن شد که آیا عنصر مذکور در گیاه از تحرک مناسبی برخوردار بوده و آیا قادر به انجام وظیفه خود می باشد یا خیر . بنابراین مشکل اصلی کمبود کلسیم ، جذب آن از طریق خاک نبوده بلکه انتقال آن در داخل گیاه است که موجب بروز عوارض ناشی از کمبود کلسیم بخصوص در میوه ها که بیشتر از بقیه اندامهای گیاه به کلسیم نیاز دارند ، می شود .

از جمله عوارض کمبود کلسیم در درختان پسته عارضه لکه پوست استخوانی در دانه های پسته می باشد که با 3 نوبت محلولپاشی با کودهای حاوی کلسیم در اوایل فصل رشد ( اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت ) با فاصله 15 – 10 روزه می توان از شدت عارضه تا مقدار بسیار زیادی کاست .

حد بحرانی کلسیم در برگ پسته حدود 2 درصد ماده خشک گیاهی است . در خاک میزان کلسیم در ارتباط با منیزیم و سدیم سنجیده می شود و نسبت جذب سدیم ( SAR ) کمتر از 15 و نسبت کلسیم به منیزیم بیش از یک در خاک می تواند نشاندهنده وضعیت نسبتا مناسب کلسیم در خاک باشد .

در درختان پسته مبتلا به کمبود کلسیم ، برگهای جوان و نزدیک انتهای شاخه به شکل چروکیده و کج در آمده و نوک برگها و حاشیه آنها بطرف بالا و یا پائین لوله می شود . کمبود کلسیم در درختان پسته بیشتر کیفی بوده و در نتیجه اثرات متقابل با عناصر دیگر یا عدم انتقال مناسب در گیاه اتفاق می افتد درصورت نیاز می توان از 200 – 100 تن گچ خام در هکتار جهت اصلاح خاک و رفع نیاز گیاه به کلسیم استفاده نمود .

(Copper) مس

نقش مس کنترل و سنتز چند نوع آنزیم مختلف در گیاه است . بخصوص آنهایی که مکانیسم فتوسنتز و تنفس را به عهده دارند . گرچه مس پرتحرک در گیاه می باشد اما در عین حال می تواند شرایطی وجود داشته باشد که آن را در گیاه غیرمتحرک نماید . بنابراین می توان گفت که غلظت مس در برگهای جوان توسعه یافته بسیار به وضعیت خود گیاه مربوط می شود . بنابراین تجزیه خاک بسیار راهنمای مناسبی برای کمبود مس می باشد تا تجزیه گیاه . چرا که برخی اوقات کمبودها بیشتر فیزیولوژیک است تا پائین بودن میزان عنصر در خاک یا بافت گیاه.

علائم کمبود مس مشابه توقف یا کاهش رشد می باشد که فاصله میانگره ها بسیار کاهش می یابد و برگ ها کوچک می مانند.

لکه های ز ردرنگ بین رگبرگ ها بر روی برگ های کاملاً بالغ ظاهر می شوند اما علایم بعداً در برگهای بالاتری نیز ظاهر می گردد . برگها سبز بی رنگ یا کم رنگ و یا برنزی شکل می شوند . نوک شان به سمت پائین فرو می رود و گیاه کوتاه باقی می مانند و میزان گل میوه ها کاهش می یابد . و میوه هایی که می رسند معمولاً کوچک بوده و دیر می رسند . معمولاً کمبود مس بسیار نادر است چراکه سمپاشی های داخل گلخانه برای مبارزه با قارچهای پاتوژن بدلیل محتوی مس آنها کمبود مس را برطرف می کنند . اما واقعاً یک مشکل جدی در کشت های هیدروپونیک که پیت و یا موارد مشابه خنثی کشت می شوند می باشد.

بالا بودن پ هاش باعث کاهش فراهمی این عنصر می شود . اما این اثر معمولاً بسیار جزئی تر می باشد تا برای منگنز.

مسمومیت مس

به علت سمپاشی های مداوم در گلخانه ها غلظت مس معمولاً بالاست . در سیستم های هیدروپونیک استفاده از لوله های مسی در کف بستر باعث آلودگی مس می گردد.( غلظت مطلوب برای مس در گیاه در برگهای کاملاً باز شده )برگ پنجم( حدود8- 20میلی گرم در  کیلوگرم بر حسب وزن خشک است . وقتی که غلظت مس زیر 7 میلی گرم در کیلوگرم باشد علایم کمبود شروع به ظهور می کند و در غلظت حدود 8/0تا 2 میلی گرم در کیلوگرم بسیار شدید است .کمبود مس می تواند به شدت باعث افت عملکرد از 20 تا 90 درصد شود.

اصلاح کمبود مس که بیشتر در بسترهای پیت اتفاق می افتد براحتی با اضافه کردن 10 گرم در مترمربع سولفات مس انجام می شود . در آشتهای هیدروپونیک غلظت مس بایستی در حدود 03/0میلی گرم در لیتر مس باشد . محلول پاشی سولفات مس با غلظت 1 در هزار (یک گرم در لیتر )بسیارمفید و مؤثر است.

Boron) بور

نقش بیوشیمیائی بور در گیاه مشخص نمی باشد . اما به طورکلی اعتقاد بر این است که عنصربور برای انجام تقسیم سلولی و تمایز یابی بسیار مهم است . بور در گیاه متحرک نیست . منابع کافی و مستمر برای تکثیر و فعالیت ریشه ها ضروری است . قابلیت دسترس بور در خاکهای شنی (پ هاش بالا)که اغلب به عنوان بستر کشت در گلخانه ها بکار می رود پائین است ، کیفیت آب تعیین خواهد کرد که میزان بور در گیاه چقد ر خواهد بود . چرا که منابع آب دارای مقادیر متفاوتی از بور در خود میباشند. کمبود بور در اولین برداشت میوه مشاهده می شود وقتی که برگهای پائینی و وسطی بوته ها قدری زردبرگی نشان داده و شکننده می شوند . بیشترین مشخصه اثر کمبود بور در خیار مرگ قسمت جوانه انتهایی (apex)می باشد.

اثرات دیگر شامل رشد جوانه های جانبی بیشتر و حالت بوته ای و چند شاخه شدن گیاه میباشد. برگ های جوان بدشکل می شوند، رگبرگ ها برجسته و برگ های مسن تر فنجانی می شوند .برگ های شکننده فنجانی شکل کوچک شده و زردشدن برگ های پائینی که از حاشیه آنها شروع می شود به رنگ قهوه ای در می آید و به سمت بالا می پیچند. میوه های کوتاه با شکاف های طولی روی پوست خیار مشخص ترین علامت کمبود بور است سیاه شدن نوک ریشه ها با طویل شدن آنها در کمبود شدید بور رخ می دهد که باعث افت عملکرد به میزان 90 درصد می شود و کیفیت میوه نیز تا به حد زیادی از دست می رود.

مسمومیت بور

تشابه زیاد بین کمبود بور و مسمومیت آن کار را بسیار مشکل می کند . خیار به مقادیر زیاد بور حساس است. مسمومیت بور بیشتر تحت تأثیر مقادیر آن در آب آبیاری است تا میزان آن در خاک(حد مجاز بور آب آبیاری به میزان یک پی پی ام می باشد).

از آنجائیکه بور در گیاه غیرمتحرک است بنابراین ابتدا در برگهای پیر علائم مسمومیت ظاهر می شود. بی دقتی در مصرف بور در خاک نیز می تواند منجر به افزایش غلظت مس در بافت گیاه شود .

زوایای برگ های پیر سبز – زرد شده و فنجانی شکل می شود به سمت پایین تغییر جهت می دهد . علایم بعدی در اندامهای بالایی نیز مشاهده خواهد شد و نقاط نکروتیک بین رگبرگ ها مشهودتر میشوند و رشد متوقف می شود و برگهای بالایی کوچک باقی می مانند و گلهای ماده کمتری بر روی انتهایی شاخساره مشاهده می شود.

غلظت مطلوب بور در گیاه در وزن خشک برگها بسیار متفاوت است از میزان 30 تا 120 میلی گرم در کیلوگرم، علایم کمبود وقتی ظاهر می شود که غلظت بور 6 یا 8 میلی گرم در کیلوگرم باشد (در برگهای بالایی) یا کمتر از 20 میلی گرم در کیلوگرم در برگهای پائینی. علایم مسمومیت بور وقتی غلظت آن 250 تا 300 در برگهای بالایی میلی گرم در کیلوگرم و500 تا 1000 در برگهای پائینی باشد ظاهر می شود اصلاح کمبود بور بسیار راحت برطرف می شود ازطریق اضافه کردن اسیدبوریک به محیط کشت(حدود 2 گرم در مترمربع) یا با محلول پاشی آن با غلظت1 -2گرم در لیتر.برطرف کردن مسمومیت بور بسیار مشکل تر از کمبود آن است . آبیاری سنگین و شستشوی با آب بدون بور تا حد امکان در صورتی که منشأ آلودگی خود آب آبیاری نباشد تنها راه است . البته تعویض بستر کشت نیز می تواند گزینه دیگر این مسئله باشد.

(Zinc) روی

چندین آنزیم در گیاه حاوی روی می باشند. تمام عناصر کم مصرف حتی روی(Zn)  وقتی غلظت آن در حد کمبود باشد باعث اثر روی فتوسنتز می شوند. کمبود روی در کشت هیدروپونیک اگر محلول غذایی فاقد روی باشد به طور واضح ظاهر می شود.

مقدار مطلوب روی در خاک (روی قابل دسترس) حدود یک میلی گرم در کیلوگرم می باشد اما مقدار آن در گیاه حدود10-300 میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک می باشد . دسترسی روی  در خاک با افزایش پ هاش خاک و درصد کربنات کلسیم کاهش می یابد. همچنین استفاده بیش از حد از فسفر و تجمع آن در خاک باعث کاهش قابلیت دسترسی روی توسط گیاه می شود چرا که تشکیل فسفات روی می دهد که ترکیب غیرقابل حل و پایداری است.

مسمومیت احتمالاً آهن، منگنز، منیزیم و کلسیم می تواند جذب روی را تحت تأثیر قرار دهند .

علائم کمبود روی به راحتی قابل تعریف نیست . اما در خیار گلخانه مشخص ترین شاخص کوتاهی و روزتی شدن بوته هاست که شبیه علائم ابتلاء به ویروس است . برگها کوچک تر از سایز واقعی می شوند. کمرنگ شدن لکه ای بین رگبرگی بر روی برگ های پائینی که به سمت بالا پیش روی می کند و زردبرگی آن شبیه آهن پیشرفت می کند اما رگبرگها سبز تیره و متمایز باقی می ماند ورشد متوقف و خسارت زیادی به بار می آورد.

مسمومیت روی

مسمومیت روی در خاکهای خیلی اسیدی با مقدار روی بالا اتفاق می افتد . در مکانهایی که از ورقهای گالوانیزه برای ساخت بسترهای کشت هیدروپونیک استفاده می شود آلودگی ها گسترش می یابد . حتی استفاده از لوله های آب گالوانیزه برای ایجاد پاگرما در بسترهای کشت امکان آلودگی روی در غلظتهای بالا را افزایش می دهد.

در حالت سمیت روی شبکه رگبرگهای برگ به رنگ سبز تیره در می آید و حتی سیاه می شوند . سیاه شدگی رگبرگ های اصلی کمک به تشخیص مسمومیت روی از منگنز می کند جائیکه رگبرگ ها سبز باقی می مانند . در حالت شدید مسمومیت روی برگهای جوان زرد شده و علائم کمبود آهن را نشان می دهد و علت این مسئله روشن است.

غلظت مطلوب روی بر حسب وزن خشک در برگ پنجم بوته های خیار از 40 تا 10 میلی گرم در کیلوگرم است . علائم کمبود وقتی ظاهر می شود که غلظت روی در گیاه به کمتر از میزان 20-25 میلی گرم درکیلوگرم کاهش می یابد . مسمومیت می تواند پیش بینی شود و  وقتی غلظت روی بیشتر از 150 تا 180 میلی گرم در کیلوگرم در برگهای پیر یا 900 میلی گرم در کیلوگرم در قسمتهای بالایی بوته خیار افزایش یابد.

روش برطرف کردن کمبود روی:

محلول پاشی سولفات روی با غلظت 2 در هزار به راحتی آن را برطرف می کند . در صورت بروز مسمومیت روی که بسیار در کشت های خاکی نادر است اضافه کردن فسفات یا آهک به راحتی غلظت آن را کنترل می کند.

( Molybdenum) مولیبدن

مولیبدن در آنزیم ها دخالت دارد و با متابولیسم ازت کاملاً درگیر است . خیار به مقدار کمی از مولیبدن نیاز دارد حدود 2/0 میلی گرم در کیلو گرم مولیبدن قابلیت دسترس مناسبی در خاکهای با پ هاش بالا دارد .مولیبدن در خاک به صورت آنیون حضور دارد . در مقابل بیشترعناصر کم مصرف که به صورت در خاک حضور دارند کاتیون هستند . رفتار آن شبیه فسفات در خاک است . قابلیت دسترس مولیبدن افزایش می یابد وقتی پ هاش محیط ریشه افزایش می یابد. بنابراین کمبود آن در محیط های کشت با حالت اسیدی مثل کشت های هیدروپونیک اتفاق می افتد و می میرند .در برخی حالالت، قسمتهایی از برگ های کامل ابتدا سبز باقی مانده و سپس حالت لکه ای یا تاول زده به خود می گیرد . در خاکهای اسیدی و شنی سبک کمبود مولیبدن شایع است علائم کمبود شروع می شود ابتدا در برگ های پائینی (شبیه ازت وسپس به سمت بالا گسترش می یابد . اما برگ های جوان هنوز سبز باقی می مانند . رشدممکن است نرمال به نظر برسد اما گل ها کوچک می شوند . کمبود شدید در پیت می تواند باعث کاهش عملکرد شود ) 84 درصد(اما افزایش پ هاش محیط کشت آن را برطرف خواهدکرد.

مسمومیت مولیبدن

این عنصر قابل جذب در مقادیر بالاست بدون اینکه باعث ایجاد خسارت شوند اما برای سلامتی غلظتهای بالای آن مضر می باشد غلظت مطلوب بر حسب وزن خشک برگ ها حدود 8/0تا 5 میلی گرم در کیلوگرم است. کمبود مولیبدن در مقادیر کمتر از 3/0میلی گرم درکیلوگرم رخ می دهد. روش برطرف کردن آن از طریق مصرف 5 گرم در مترمربع در کشتهای بدون خاک مثل پیت است .

درخاکهای شنی اسیدی مصرف 150 گرم در مترمربع یا محلول پاشی مو لیبدات سدیم با غلظت 1 در هزار مؤثر است.

(Cl-) کلر

کلر اگر چه یکی از عناصر ضروری برای رشد و نمو گیاه است اما کمبود آن تقریبا گزارش نشده به خاطر اینکه خاک و آب معمولاً به مقادیر قابل ملاحظه ای حاوی آن می باشند و بیشتر دراینجا مسئله مسمومیت آن اهمیت دارد تا کمبود. در مناطق با آب و خاک شور یا با آب با کیفیت پائین مسئله سمیت کلربسیار جدی است . غلظت مطلوب یا قابل تحمل گیاه شبیه آهن است و مقادیر بیشتر از آن باعث بروز خسارت می شود البته برخی کودهای محلول مثل کلرور پتاسیم یا کلرور کلسیم نیز حاوی آن می باشند که در گلخانه خیار توصیه نمی گردد.

ماکزیمم غلظت توصیه شده مصرف یون کلر (Rock Wool) در کشت های با بستر پشم سنگ35 میلی گرم درلیتر می باشد از دیگر عناصر ضروری سدیم می باشد که آن هم مثل کلر بیشتر به مسئله سمیت آن بایستی توجه داشت.

اما عنصر مفید دیگر که باعث افزایش پتانسیل تولید در گیاه می شود به سیلیسیم بایستی اشاره شود. فرم قابل مصرف آن اسیدمونوسیلسیک است و باعث کاهش پ هاش می گردد .

سیلیسیم باعث تحریک رشد و تقویت در مقابل بیماریها می شود.

(Calcium) کلسیم 

حرکت کلسیم در آوند چوب همراه با آب می باشد و حرکت آن بسیار بطئی و از برگ های پیرتر به سمت برگهای جوان است . وقتی منبع کلسیم قطع و یا کم باشد علایم کمبود ابتدا در قسمت هایی بالایی و نوک بوته ظاهر می شود . همانطور که می دانیم کلسیم نقش حائز اهمیتی درساختمان و حفظ پایداری سلولهای گیاهی دارد . علایم کمبود کلسیم در خیار به ندرت است اما بایستی گفت در رطوبت بالای گلخانه که تعرق به حداقل می رسد حرکت آب و به همراه آن کلسیم در آوندهای گیاه تحت تأثیر واقع می شود.

در مراحل اولیه کمبود کلسیم نقاط سفیدرنگ و شفاف بر روی نوک و مابین رگبرگ ها ظاهر میشود همچنین کلروز یا زردبرگی بین رگبرگی نیز معمول می باشد، در حالیکه رگبرگ ها سبز باقی می مانند بوته ها رشدشان متوقف شده و میان گره در قسمت جوانه انتهایی دارای فاصله کوتاه هستند .

برگ های جوان کوچک می مانندبطوریکه حاشیه شان به سمت بالا می پیچند . و برگهای پیر تربرعکس به سمت پائین پیچیدگی پیدا می کنند . در حالت شدید دمبرگ ها شکننده می شوند و برگ ها به راحتی جدا می شوند . گل ها به میوه تبدیل نمی شوند و در نهایت مریستم انتهایی دچار مرگ میشود.

ریشه ها در صورت کمبود کلسیم ضعیف باقی مانده کلفت و ضخیم و کوتاهتر از حالت نرمال می شوند. ریشه ها قهوه ای رنگ شده و دارای ریشه های موئین کمتری هستند.

میوه های کوچک و بی مزه معمولاً در منطقه انتهایی میوه بدشکل می شود . برهمکنش های متقابل و ناسازگار کلسیم با سایر عناصر کاتیونی مثل پتاسیم یکی از علتها است . کمبود کلسیم می تواند در خاکهای آهکی که در آن ترکیبات کلسیمی فراوان است نیز اتفاق بیافتدچرا که مکانیسم جذب وانتقال آن در گیاه در فراهمی آن حائز اهمیت میباشد . در مواقعی که شستشو و سبکی خاک هر دوباعث از دست رفتن ذخایر کلسیم می شوند نیز کمبود رخ میدهد . در بسترهائی مثل پیپت یا در سایرکشتهای غیرخاکی وقتی که محلول غذایی حاوی کلسیم کافی نیست کمبود کلسیم محرز است.

غلظت مطلوب کلسیم در بافت گیاه حدود1/5 درصد بر حسب وزن خشک در برگهای جوان حداقل با 5 سانتی متر سطح برگ می باشد یا به عبارتی 5 درصد در برگهای کاملاً بالغ حدوداً برگ سوم تا پنجم از بالای بوته خیار کمبود کلسیم در غلظتهای پائین تر از 5/0 درصد بر حسب وزن خشک در برگهای جوان رخ می دهد.

روش برطرف کردن کمبود کلسیم

به منظور بر طرف آردن سریع کمبود کلسیم، محلول پاشی با کود نیترات کلسیم با غلظت 5/2در هزار توجیه دارد . روش مطمئن و پایدار جلوگیری از کمبود کلسیم عبارتست از شناخت علل این پدیده و برطرف آردن آن می باشد . گاهی اوقات پائین آوردن رطوبت نسبی گلخانه و تسهیل مکانیسم تعرق به راحتی مشکل را حل می کند.

( Magnesium ) منیزیم

معمولاً کمبود در خاکها به علت بالابودن پتاسیم و در اثر مصرف زیاد کود پتاسیم یا کلسیم در محیط می باشد . کمبود همچنین در کشت های غیرخاکی اتفاق می افتد هنگامیکه میزان منیزیم به اندازه کافی در محلول غذایی تأمین نشده باشد یا سایر کاتیونها مثل کلسیم یا پتاسیم دارای غلظت بالایی باشد.

مسمومیت منیزیم

سوختگی حاشیه برگها بر روی برگ های تیره که به ندرت مشاهده می شود . علایم سمیت منیزیم در کشتهای غیرخاکی هنگامیکه مشاهده می شود که غلظت منیزیم در نسبتهای بسیار بالایی برسد. غلظت مطلوب منیزیم در بافت گیاه حدود5/0تا7/0درصد در برگهای جوان  10 سانتی متر قطر. می باشد اما در برگ کاملاً بالغ 5/ 0 تا  تا 2 درصد می باشد.

علائم کمبود منیزیم

کمبود منیزیم خود را ابتدا با نقاط لکه ای کلروز و سپس در صورت شدت با قهوه ای شدن این لکه ها برروی سطح برگ های خیار نشان می دهد . لکه ها یا نقاط زردرنگ ابتدا در فاصله مابین رگبرگ ها ظاهر می شوند در حالیکه رگبرگها سبز باقی می مانند . حاشیه های سبزرنگ برگ ها حتی در حالات کمبود شدید نیز سبز باقی می ماند . کمبود وقتی خود را نشان میدهد که غلظت منیزیم در برگهای جوان به پائین تر از 35./درصد برسد.

روش برطرف کردن کمبود منیزیم

افزایش محلول پاشی کودهای منیزیمی یکی از راههای سهل الوصول رفع کمبود است اما راه اساسی مصرف کود سولفات منیزیم به میزان مورد نیاز در هنگام کاشت می باشد. چرا که بهترین راه تامین منیزیم از طریق ریشه ها می باشد.

( Sulphur) گوگرد

معمولاً به واسطه مصرف کودهای با بنیان سولفاته مثل سولفات پتاسیم یا سولفات آمونیوم کمبود آن به ندرت اتفاق می افتد . استفاده یا مصرف بیش از حد گوگرد باعث افزایش شوری محیط کشت خاک یا غیرخاکی می شود و می توان باعث کاهش جذب مولیبدن گردد.

Micronutrients) ) عناصر میکرو

خیار گلخانه ای به عناصر غذایی کم مصرف به مقدار ناچیزی نیاز دارد اما این عناصر بایستی در دسترس گیاه قرار گیرند . آهن، منگنز، روی، بور، مس، مولیبدن و کلر به ترتیب جزو عناصر ضروری هستند که در تغذیه گیاه مؤثرند . اما مقادیر بیش از نیاز عناصر کم مصرف می تواند باعث ایجاد مسمومیت و اختلال در فعالیت گیاه به وجود آورد . بنابراین مصرف صحیح کودهای معدنی یا با بنیان آلی اهمیت بسزایی دارد.

 (Iron) آهن

مقدار بسیار کمی از آهن برای ساخته شدن کلروفیل اساسی ترین ماده برای انجام عمل فتوسنتز در گیاه کافی است. آهن مثل برخی عناصر دیگر تحرک بسیار کمی دارد. علائم کمبود آهن شبیه علائم کمبود منیزیم است اما معمولاً بر روی برگهای بسیار جوان انتهایی بوته ظاهر می شود بخصوص برگهایی که به سرعت باز شده و شکل می گیرند . بنابراین ابتدا جوانترین برگهای باز شده به رنگ زرد -سبز و یا زرد در آمده اما رگبرگ ها سبز باقی می ماند . سپس زردبرگی حتی قسمتهای رگبرگ را نیز در بر می گیرد این کمبود در حالت پیشرفته برگها را به رنگ زرد لیموئی و حتی سفید در می آورد (معمولاً حالت زرد لیموئی و رنگ سفید در کشت های هیدروپونیک که پ هاش محلول غذایی شدیداً به بیش از 8 افزایش می یابد اتفاق می افتد ). در این وضعیت رشد شاخسارها متوقف شده و جوانه انتهایی بوته خیار از بین می رود و حالت نکروزه و پوسیدگی بر روی برگها ظاهر می شود بطوریکه می توان گفت کلروفیل یا سبزینه گیاه کاملاً تخریب شده است . این در حالی است که شاخه های فرعی و میوه های خیار نیز علایم کمبود را نیز نشان می دهند.

در بیشتر مواقع با بروز کمبود کلسیم، کمبود آهن نیز مضاعف می شود . از علل بروز کمبود آهن تنها میزان کم این عنصر در خاک نمی باشد بلکه بالا بودن پ هاش در محیط ریشه، یا بالا بودن غلظت منگنز، شرایط تهویه نامناسب غرقاب شدن ،پایین بودن دمای بستر کشت، سنگینی بافت خاک و مرگ ریشه ها می تواند باعث ظهور علائم مشابه آمبود آهن شود.

در این م واقع معمولاً با افزایش اکسیژن محیط ریشه، بهبود وضعیت ساختمان و بافت خاک،مناسب کردن آبیاری و هوادهی در محلول غذایی یا محیط ریشه و از همه مهمتر بهبود وضعیت تعرق و تنفس گیاه باعث حل مشکل می گردند.

مسمومیت آهن

بالا بودن غلظت آهن در خاک خود را به شکل کمبود منگنز  آشکار می نماید که در حقیقت به واسطه اثرات رقابتی بین دو عنصر در محیط ریشه ظهور می یابد. غلظت مطلوب آهن در گیاه حدود 100 تا 300 میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک است این نمونه گیری بایستی از برگ های کاملاً باز شده پنجمین برگ از بالا انجام گیرد. علایم کمبود آهن وقتی ظاهر می شود که غلظت آهن زیر 50 میلی گرم در کیلوگرم باشد اگر چه زرد برگی و کلروز آهن حتی وقتی غلظت آهن کل در گیاه بیشتر از 100 میلی گرم در کیلوگرم است هم اتفاق می افتد که علت آن غیر فعال بودن آهن به صورت فیزیولوژیکی است.

اصلاح کمبود آهن

وقتی که منابع آهن و یا به عبارتی غلظت آهن در محیط کم باشد می توان با اضافه کردن نمکهای معدنی آهن مثل سولفات آهن کمبود را برطرف نمود . اما در شرایط پ هاش بالا که در خاکهای آهکی غالب می باشد. اضافه کردن کلات آهن با بنیان EDDHA کارایی بیشتری خواهد داشت . اضافه کردن 5 تا 10 گرم بر مترمربع کلات آهن و یا محلول پاشی با غلظت یک در هزار کلات آهن بابنیان Fe-EDDHA مؤثر خواهد بود بنیان EDTA آهن نیز در محیطهای بدون خاک که پ هاش کنترل شده می باشد  با غلظت2 / 0 گرم در لیتر مؤثر است.

بنابراین بهترین حالت در مواجه با کمبود آهن برطرف کردن مشکل جذب و فعالیت آهن در خاک و گیاه می باشد نه اضافه کردن غلظت آهن در محیط کشت ، چرا که این امر سبب بروز مسمومیت آهن می شود . مسئله حساسیت ریشه ها به بنیان های کلات بخصوص در خیار جدی است، بنابراین نبایستی بیشتر از حد مجاز توصیه شده مورد استفاده قرار گیرد . این مسئله نیز برای محلول پاشی با بنیان های EDTA نیز صادق است . بنابراین از محلول پاشی های مکرر بایستی خودداری شود چرا که نمکها در روی برگ تجمع یافته و ایجاد سمیت می کند.بهترین راه حل افزایش و تسهیل شرایط جذب و کاهش خطر سوختگی نمک می باشد . محلول پاشی نمک های عناصر بایستی در شرایط ابری یا بعدازظهر صورت گیرد . در شرایطی که پوسیدگی ساقه شایع می باشد بهترین روش برای محلول پاشی، اسپری کردن محلول از قسمت بالا روی بوته ها است تا ساقه زیاد خیس نشوند.

( Manganese) منگنز

منگنز بسیار کم مورد نیاز است . برای فعال کردن چندین آنزیم مختلف در گیاه، این آنزیم ها بیشترافزایش دهنده فتوسنتز و هورمون اکسین است . بدون منگنز، پراکسید هیدروژن در سلول تجمع یافته و باعث آسیب آنها می شود. همانند آهن، منگنز نیز غیرمتحرک در گیاه می باشد.

کمبود منگنز با کمبود آهن اشتباه می شود چون علائم بسیار مشابه است . بایستی گفت علایم کمبود منیزیم بیشتر در برگها شکل می گیرد . تشخیص ناهنجاریهای تغذیه ای هنوز ساده نیست برای اینکه علائم کمبود آهن، کمبود منگنز و مسمومیت آهن مشابه است.

مشخص ترین علایم کمبود منگنز در مقایسه با کمبود آهن این است که گرچه در کمبود آهن حاشیه و رگبرگ های میانی در حالت پیشرفته به رنگ سبز کم رنگ یا سبز – زرد و یا زرد در می آید. در کمبود منگنز رگبرگ ها سبز باقی می ماند.

کمبود منگنز همچنین تولید نکروتیک روی برگ می نماید. در حالت خیلی پیشرفته کل برگ به جز رگبرگ های اصلی زرد می شوند که نقاط فرورفته سفیدرنگ بین رگبرگ ها توسعه می یابد. کمبود منگنز در خاکهای آهکی مثل شرایط ایران بسیار شایع است و در کشتهای بدون خاک یا هیدروپونیک وقتی محصول غذایی فاقد منگنز باشد حادث می شود.

مسمومیت منگنز

مسمومیت منگنز شامل ایجاد لکه های زرد و سبز کم رنگ بین رگبرگ هاست که بر روی برگ های اولیه پیرترظاهر می شود . سپس رگبرگها به شکل قرمز – قهوه ای در می آید و تعدادی نقاط ارغوانی رنگ بر روی ساقه ها ظ اهر می شود و رگبرگ ها زیر سطح برگها نیز چنین علائمی نشان خواهند داد مسمومیت منگنز معمولاً بدنبال بخاردهی و ضدعفونی خاک به وجود می آید که بیشتر در خاکهای اسیدی و در مواقعی که حرارت دهی با دمای زیاد صورت می گیرد حاصل می شود.

غلظت مطلوب منگنز گیاه در برگ های جوان حدود 30- 60میلی گرم در کیلوگرم بر حسب وزن خشک است و در برگ های پیر حدود 250- 100 می باشد .

وقتی که غلظت منگنز زیر 50 میلی گرم در کیلوگرم باشد علائم کمبود ظهور می کند و یا اثر خود را با کاهش عملکرد نشان می دهد وقتی غلظت به زیر 12- 15میلی گرم در کیلوگرم می رسد علائم کمبود به طور کلی در بوته ها دیده میشود. علایم مسمومیت وقتی که غلظت منگنز به حدود 500 تا 800 میلی گرم در کیلوگرم و بیشتر می رسد ظاهر می شود و اگر غلظت به حدود -2000-5000 میلی گرم در کیلوگرم برسد باعث کاهش عملکرد خواهد شد.

روش برطرف کردن کمبود

علائم کمبود بلافاصله با محلول پاشی سولفات منگنز با غلظت حداکثر 2 در هزار برطرف می شود بایستی توجه داشت غلظت منگنز در محلول غذایی حدوداً بایستی 05/0 میلی گرم در لیتر باشد.

در خاک مصرف سولفات منگنز در حدود 50 گرم در مترمربع در صورت مساعد بودن پ هاش خاک این عنصر را تأمین خواهد کرد.

(Nitrogen)ازت

نقش ازت بیشتر مشارکت در ساختار ارگانهای رویشی مثل برگ و شاخسارها است تا تشکیل میوه. مصرف بالای آن بیشتر باعث تحریک رشد رویشی و سبزینگی است تا رشد و نمو ریشه وتشکیل میوه. فرم آمونیومی ازت خصوصاً ویژگی رویشی را در گیاه القا می نماید.

علایم کمبود ازت

بوته های دچار کمبود ازت دارای اندازه کوچک با برگ های آوچک هستند . رنگ پریدگی برگ از مشخصه های ظاهری کمبود ازت است . ازت عنصر پرتحرکی است که علایم کمبود آن به صورت رنگ پریدگی و زردبرگی عمومی در سطح برگ های پائین بوته مشخص می گردد. در صورت شدت کمبود.کل گیاه رنگ پریده می گردد و برگهای جوانتر رشدشان متوقف میشود. میوه هاکوتاه قد شده،در برخی ارقام حساس خاردار و باریک و نازک و به رنگ سبز روشن می گرایند. بعضی مواقع میوه خاردار شده و نوک آن باریک و تیز می شود.

مسمومیت ازت

سمیت نیتروژن با علایمی مانند ساقه های ضخیم وکلفت، رنگ سیر و تیره برگها که بعضاً پیچیده نیز می گردند تظاهر میکند. دراین حالت فاصله میانگره ها کوتاه می شود و پیچک های اطراف بندها بسیار فراوان می شوند . شاخه های فرعی کوتاه می شوند و غالبیت انتهایی شدت می یابد وگل ها و میوه ها کم می شوند . در حالت شدید رشد متوقف می شود . برگ ها پائینی و سطحی حالت پیچیده گرفته و به آهستگی خزان می آنند . در این حالت نقاط شفاف بین رگبرگ ها ظاهر می شوند آه بعداً زرد شده و قهوه ای می گردند . بطوریکه حاشیه و میان برگ حالت سوختگی پیدا می آنند و کل بوته از بین می رود . نیترات آمونیوم یا اوره در نسب ت های کم و غلظت های تعیین شده همراه با عدم برنامه ریزی به طور مؤثری منجر به تشکیل بوته هایی ضعیف همراه با توقف رشد می گردد. اگر چه مصرف بی حد ازت باعث سوختگی شدید گیاه می شود. اولین علایم مسمومیت آمونیوم در محیط شامل ظهور لکه های نقطه ای زردرنگ یا بی رنگ بر روی سطح برگ هاست که متعاقباً گسترش یافته به طوریکه ممکن است سطح کل برگ را بپوشاند به جز در محل رگبرگ های که سبز باقی می ماند.

در اغلب حالات مسمومیت ازت قابل برطرف کردن است . آبیاری سنگین و کنترل محیط بشکل مناسب می تواند باعث بازیابی بوته ها شود . غلظت مطلوب ازت در خیار گلخانه ای مابین 5 تا 6 درصد. درصد ازت نیتراتی در وزن خشک ) در برگهای سوم از نوک انتهایی5 / 0 تا 5/1برمبنای وزن خشک (یا  سطح برگ حداقل 10 سانتی متر) بوته های خیار می باشد.

علایم کمبود در بوته ه ایی که غلظت ا زت در آنها کمتر از 2 تا 3 درصد بر مبنای وزن خشک در برگها باشد تظاهر می کند.

روش برطرف کردن کمبود ازت

توصیه برای مصرف ازت بیشتر بر اساس میزان ازت و مواد آلی خاک است .یکی از راههای برطرف کردن کمبود ازت در شرایطی که هوا سرد باشد و نتوان از طریق ریشه ها بوته ها را تغذیه نمود . محلول پاشی است . محلول پاشی اوره با غلظت 2 تا 5 در هزار بر روی برگ ها مناسب می باشد. برای جلوگیری از سوختگی می بایستی محلول پاشی بدور از نور آفتاب و یا در زمان ابری بودن هوا صورت گیرد و یا در مشاهده بروز سوختگی شستشو سطح برگ با آب فورا لازم می باشد.

بهترین راه حل، یافتن علت کمبود ازت است و در مرحله بعد استفاده از کودهای ازته به صورت مستمر و بر اساس سیستم تولید و مدیریت کشت می باشد.

 (Phosphorus) فسفر

اگر چه فسفر در مقادیرکمتر از ازت مورد استفاده قرار می گیرد . اما حضور آن در تمام طول دوره کشت ضروری است . البته حضور فسفر برای رشد اولیه ریشه ها بسیار ضروری است خصوصاً درشرایط دمایی پائین (کشت پاییزه ) تأثیر شگرفی بر رشد رویشی ریشه ها و تولید میوه در طی فصل کشت دارد.

برخلاف ازت، فسفر خیلی خوب در خاک ذخیره می شود و بسیاردر خاک کم تحرک می باشد .

مشاهده شده است در محیط های غیر خاک نظیر پیت به راحتی قابل شستشو است به همین علت در کشتهای غیرخاکی تغذیه با فسفر جزء ثابت فرمول غذایی است.

کمبود فسفر

کمبود معمولاً جز توقف رشد علائم دیگری ندارد . اما در حالت خیلی شدید رشد گیاه کاملاً متوقف شده و برگ های جوان کوچک، خشبی و به رنگ سبز تیره متمایل به خاکستری درآمده وبرگهای پیرزرد رنگ میگردند . در حالت خیلی نادر برگها کم شده ، پیچیده و به رنگ قهوه ای در می آیند.

مسمومیت فسفر

سمیت فسفر بر روی بوته های خیارخیلی نادر است غلظت مطلوب فسفر در برگ خیارگلخانه ای معمولاً فسفر /6 0 تا 3 /1درصد بر حسب وزن خشک برگهای وسط شاخسار اصلی است یشتر در برگهای جوانتر یافت می شود اما برگهای سوم از نوک انتهایی بوته خیار با حداقل سطح10 سانتی متر بهترین حالت نمونه برداری است . کمبود فسفر در غلظتهای پائین تر از 3/0یا 2/0 درصدمشاهده می گردد.

روش برطرف کردن کمبود فسفر

بهترین راه برای رفع کمبود فسفر مصرف کودهای فسفره در خاک است (به طور مثال سوپرفسفات تریپل به میزان 20 گرم د ر مترمربع یا در آب آبیاری با غلظت 30 تا 35 میلی گرم در لیتر از منبع مونوپتاسیم فسفات  (KHPO₄است . اغلب توصیه می شود قبل از کاشت نسبت به تامین فسفر خاک اقدام شود چون کارایی و اثر بخشی فسفر در مراحل اولیه رشد بوته مهم می باشد

(Potassium ) پتاسیم

پتاسیم در گیاه پرتحرک است و در غلظتهای بالا مورد نیاز ا ست . با رشد و کیفیت میوه ارتباط دارد .نقش آن بسیار حیاتی بوده و بار مثبت دارد . که باعث تعدیل و بالانس اسیدهای ارگانیک در محیط داخلی سلول و دیگر آنیونهای با بار منفی مانند سولفات، کلراید و نیترات می شود . پتاسیم همچنین فعال کننده چندین آنزیم و آنترل آننده مکانیسم تعرق از طریق اثر بر روی سلولهای روزنه در سطح برگهاست. تأثیر منابع پتاسیم از طریق اثر بر روی سلولهای روزنه در سطح برگ ها است . تأثیر منابع پتاسیم بستگی به برهمکنش باعناصر دیگر دارد . بطور آلی ازت و فسفر اثر آنتاگونیسمی با پتاسیم دارند. همچنین کلسیم با شدت کمتری اما منیزیم نیز جذب پتاسیم را تحت تأثیر قرار می دهند . اما مشاهده شده است که کمبود شدید کلسیم، سبب آمبود پتاسیم هم می شود . آمونیوم نیز باعث کاهش جذب پتاسیم می گردد. کمبود پتاسیم القاء کننده کمبود آهن است.

کمبود پتاسیم

کمبود پتاسیم ابتدا در برگ های پیر ظاهر می شود واز قسمت پائینی شروع شده و به قسمتهای بالا کشیده می شود . در حالت عمومی رشد متوقف می گردد، میانگره ها کوتاه شده و برگ ها کوچک می مانندو حالت کلروز اول در برگ پائینی در قسمت حاشیه برگ ها ظاهر م ی شود که به سمت پائین می پیچند، سپس کلروز به سمت رگبرگ های میانی پیشرفت می کند و قسمت های حاشیه نکروزه و قهوه ای می شود اما برای مدتی رگبرگها سبز باقی می ماند.

میوه ها نوک کشیده و در قسمت دم میوه تکامل نیافته باقی می ماند . کمبود پتاسیم در کشت خاکی کمتر مشاهده می شود (به استثناء خاکهای شنی ). اما در کشتهای غیرخاکی وقتی منبع پتاسیم حذف شود به سرعت ظاهر می شود.

سمیت پتاسیم به ندرت به صورت مشکل ظهور می کند مگر اینکه سبب ایجاد کمبود سایر عناصر غذایی مانند کلسیم، منیزیم و آهن شود.

غلظت مطلوب پتاسیم در بافت گیاه حدود 4 درصد بر حسب وزن خشک در برگهای کاملاً بالغ می باشد اما غلظت پتاسیم در برگ بسیار بالاتر است حدود 8 تا 15 درصد می باشد . بنابراین بهتر است در زمان نمونه برداری قسمت دمبرگ از برگ حذف شود.

علائم کمبود پتاسیم و افت عملکرد وقتی غلظت کمتر از 5/13درصد باشد قابل انتظار می باشد و یا به عبارتی 3000 میلی گرم در کیلوگرم در شیره آوندها.

روش برطرف کردن کمبود پتاسیم

بهترین و مطمئن ترین راه جلوگیری از کمبود پتاسیم . تأمین منابع کافی پتاسیم در خاک در هنگام کاشت می باشد( روش آزمون خاک). به طور مثال مصرف پتاسیم به میزان 80 گرم در مترمربع یا از طریق آب آبیاری به صورت تزریق در سیستم آبیاری .( به طور مثال مصرف 300 تا 500 میلی گرم در لیترنیترات پتاسیم ((KNO 3 بطور کلی در درمان کمبود موثر است.