دوام اثر زیاد کودهای هیومیکیدر خاک

به عکس کودهای شیمیایی که دوام اثر ناچیزی دارند و به شکل‌های مختلف نظیر تجزیه،تبخیر، تصعید، آبشویی و یا تثبیت از دسترس گیاه خارج می‌شوند، هیومیک اسید پایداریبی‌نظیری دارد. تنها میکروارگانیسم‌های مفید خاک می توانند آن را بعنوان منبع‌انرژی مورد استفاده قرار دهند و نیز وجود مقادیر بیش از حد نمک‌های محلول در خاک چهاز کود‌های شیمیایی اضافی و چه آلاینده‌های خاک نظیر نمک (NaCl) می‌تواند هیومیکاسید را اشباع کرده و بطور موقت و یا دائم از کار بیندازد. از اینها که بگذریمهیومیک اسید همانند یک کاتالیزور در نقل و انتقال عناصر از خاک به گیاه بطور دائمعمل می‌کند، اما خودش مصرف نمی‌شود. بعلاوه تبخیر، تصعید، آبشویی و یا تثبیت هیچ‌کدام شامل این مواد بی‌نظیر نمی‌شود. به همین دلیل اغلب بخش مهمی از هیومیک اسیدمصرف شده برای سال‌های بعد باقی می‌ماند. اگر به مقدار کافی هیومیک اسید در یک فصلبه خاک دادید، به احتمال زیاد نیازی به مصرف مجدد آن در فصل بعد وجود ندارد. در اینمورد نظر کارشناسان کشاورزی را جویا شوید

هیومیک‌ اسید اصلاح‌کننده ساختارفیزیکی خاک

خاک بارور کشاورزی از 4 بخش مجزا تشکیل شده است. 45? آنرا مواد معدنی، 25?رطوبت، 25? هوا و 5? باقیمانده را مواد آلی تشکیل می‌دهند. مینرال‌های خاک را باکمی اغماض می‌توان به سه بخش تقسیم کرد: ماسه (sand)، سیلت (silt) و رس (clay). ازسه بخش، ماسه مطلقاً چیزی برای تغذیه گیاه ندارد. سیلت که ساختاری بین ماسه و رسدارد از لحاظ مواد غذایی بسیار فقیر است. لذا تقریباً همه مواد غذایی مورد نیازگیاه را خاک رس و مواد آلی تأمین می‌کنند. ماسه و سیلت گرچه کمکی به رشد گیاهنمی‌کند، اما وجودشان برای افزایش نفوذپذیری خاک ضروری است.

اگر ماده آلی خاک کافی نباشد ذرات رس بهم می‌چسبند و از نفوذپذیری خاک بشدتمی‌کاهند و جای کمی برای آب و هوا باقی می‌گذارد و نیز گسترش ریشه را دشوارمی‌کنند. موادآلی و بخصوص هیومیک اسید که محصول نهایی هر ماده آلی است، بار منفیخود را به ذرات رس منتقل نموده باعث می‌شود که آنها تا حدودی یکدیگر را دفع کنند واز چسبندگی آنها کاسته شود. به عکس، نمک‌های محلول (NaCl و انواع کودهای شیمیایی) با بار مثبت خود سبب چسبندگی بیشتر ذرات رس به یکدیگر شده، از نفوذپذیری آنمی‌کاهد. در کشور ما که میزان ماده آلی خاک حداقل و اکثراً زیر یک درصد است و نیزبا شوری آب و خاک درسطح گسترده‌ای مواجه‌ایم ضرورت استفاده از مواد آلی هیومیکیبشدت احساس می‌شود. هیومیک اسید با ساز و کارهای دیگری نیز به بهبود فیزیک خاک کمکمی‌کند که بعداً به آن خواهیم پرداخت.

اصولاً هیومیک‌ها پیش از اینکه کود باشند اصلاح‌کننده خاک هستند. به این معنا کهپلیمرهای هیومیک اسید شبیه یک چسب ارگانیک عمل می‌کنند و ذرات مواد معدنی خاک را بههم می‌چسبانند.

میکروگرانول‌های تشکیل شده نیز با کمک همین چسب به هم پیوند شده گرانول‌هایدرشت‌تری ایجاد می‌کنند. وقتی این گرانول‌ها در کنار هم قرار بگیرند، همانندگلوله‌هایی که در یک لیوان قرار داده شوند، بین خود فضای خالی ایجاد می‌کنند که بهنفوذ بیشتر هوا، آب و ریشه کمک می‌کند، همچنین فضای مناسبی برای موجودات ریز اعم ازمیکروسکوپی و ماکروسکوپی ایجاد می‌کنند. در صورت کمبود و یا فقدان هیومیک اسید خاکمستعد فرسایش می‌شود.

نقش هیومیک‌ اسید در ایجاد توازن در عناصرغذایی خاک

مسأله توازن بحث بسیار مهم و پیچیده‌ای است. دیر زمانی نیست که دانشمنداندریافته‌اند که تنها تأمین عناصر مورد نیاز گیاه برای رشد و سلامت آن کافی نیست،بلکه تأمین متوازن عناصر بسیار مهمتر است. تا  زمانیکه بشر از کودهای آلی (حیوانی وگیاهی) برای تقویت خاک استفاده می‌کرد این مشکل وجود نداشت. چرا که کودهای ارگانیکخود مشتق از موجود زنده دیگری بودند و نوعی تعادل زیستی در خود داشتند و در نهایتبه افزایش مواد هیومیک کمک می‌کردند. مشکل از آنجا  پدید آمد که از اوایل قرن بیستممصرف کودهای شیمیایی شروع شد. این کودها میزان تولید را در کشاورزی آنچنان بالابردند که نه تنها قحطی‌ها و گرسنگی‌ها به فراموشی سپرده شد، بلکه در این اواخراضافه تولید مشکل برخی از کشورهاست. اما این پیشرفت به قیمت برهم خوردن توازن عناصردر خاک میسر شد.

عدم تعادل در خاک چه مشکلی ایجادمی‌کند؟

اولین مشکل در جذب خودنمایی می‌کند. برای نمونه بیش‌بود فسفر می‌تواند مانع جذبآهن، روی، کلسیم و… شود. چرا که فسفر با این عناصر تولید فسفات‌های نامحلول می‌کند. به همین ترتیب بیش‌بود هر عنصری در خاک برای جذب یک یا چند عنصر دیگر مزاحمت ایجادمی‌کند. در مرحله دوم در درون سلول گیاهی عنصری که بیش‌بود دارد در موارد متعددیمی‌تواند جایگزین عنصری که کمبود دارد بشود، اما آنزیم‌هایی که به این ترتیب ایجادمی‌شوند دیگر کارایی لازم را ندارند. هر عنصر دهها و گاهی صدها آنزیم و یا هورمونگیاهی و یا جانوری را فعال می‌کند. کمبود یا فقدان آن اگر منجر به مرگ نشود ازکارایی و تولید به نحو محسوسی می‌کاهد. برای نمونه عنصر روی، دهها آنزیم را درگیاهو حدود 200  آنزیم را در انسان هدایت می‌کند. اگر قرار باشد به دلیل کمبود رویعنصری مثل آهن و یا منیزیم جایگزین آن شود برای موجود زنده فاجعه‌ای است. ایناتفاقی است که متأسفانه امروزه با آن مواجه هستیم و تبعات مخرب باور نکردنی دارد. خاک نامتوازن، گیاه بیمار و گیاه نامتوازن، حیوان و انسان نامتعادل ایجاد می‌کند. گرچه بحث راجع به این مساله در اینجا موضوعیت ندارد، ولی همین قدر اشاره می‌کنیم کهانسان‌های نامتعادل، نه تنها دچار مشکلات جسمی متعدد هستند، بلکه اختلالات روانی ورفتاری عدیده‌ای نیز پیدا می‌کنند. شاید از همه اینها مهمتر و وحشتناک‌تربرداشت‌های توهمی و بیمار گونه‌ای است که این افراد از هر موضوعی دارند. توهم عاملبسیاری از بدبختی‌های امروز بشر است. برای بازگشت به تعادل مجدد چاره‌ای جز ایننیست که باز از خاک شروع کنیم و در این راه هیومیک‌ها ابزار بسیار کارا و مفیدیهستند.

نقش هیومیک اسید در افزایش مقاومت گیاهنسبت به خشکی

افزایش مقاومت نسبت به خشکی با ساز و کارهای متفاوتی انجام می‌شود. قبلاً دیدیمکه هیومیک اسید با اصلاح فیزیکی و بهبود دانه‌بندی خاک فضای بیشتری برای نفوذ آبایجاد می‌کند. بعلاوه مولکول‌های هیومیک اسید با مولکول‌های آب پیوندی  تشکیلمی‌دهند که تا حدود زیادی مانع از تبخیر آب می‌گردد. از اینها گذشته مولکول‌هایفولویک اسید (بخش ریز مولکول از هیومیک اسید) که به درون بافت‌های گیاهی نفوذمی‌کنند با پیوند شدن به مولکول‌های آب تعریق و تعرق گیاه را کاهش داده به حفظ آبدر درون گیاه کمک می‌کنند.

هیومیک‌ اسید و حفظرطوبت خاک

حفظ رطوبت خاک برای همه کشاورزان مهم است. بخصوص برای مناطق خشک و کویری وبالاخص برای زمین‌های شنی- ماسه‌ای که بر بسترهای شیبدار قرار گرفته‌اند بی‌نهایتاهمیت دارد. ما اینگونه زمین‌ها را در مناطق کوهپایه‌ای و ییلاقات کشور خود بسیارداریم. این روزها که با بحران کم‌آبی عمومی مواجه هستیم هر عاملی که بتواند به حفظرطوبت خاک کمک کند برای ما غنیمت است. مولکول‌های هیومیک اسید با مینرال‌های خاکتشکیل پیوند داده و شبکه‌ای تور مانند ایجاد می‌کنند که مجموعاً قادرند حجم نسبتاًزیادی آب را در خود ذخیره نمایند. هر چه بافت خاک سبک‌تر باشد این تأثیر بیشتر است. بطوریکه آزمایشات نشان داده است در خاک‌های شنی ماسه‌ای تا 100 برابر معمول آب درخاک ذخیره می‌شود. اگر مایلید اثرات حفظ رطوبت هیومیک اسید را بسرعت مشاهده کنیدمی‌توانید از گیاهان گلخانه‌ای و یا ازگل‌های زینتی موجود در منزل‌تان استفادهنمائید.

نمونه جالب گیاهان زینتی حساس به کم آبی، گیاه حسن‌یوسف است که در شرایط عادیبخصوص در تابستان به آبیاری روزانه نیاز دارد. با افزودن یک قاشق غذاخوریگرانول‌های هیومیک اسید به خاک گلدان ملاحظه خواهید کرد که این نیاز به هفته‌ای دوبار کاهش خواهد یافت.

هیومیک اسیدمحرک ریشه‌زایی