درخت عنّاب  Zizy phus vulgaris  

درخت عنّاب از خانواده Rhona ceae است و آن را به لاتین zizyphum و به یــونانی zizyphun می گویند.

درخت عناب دارای خانواده نسبتاً بزرگی است و تاکنون چهل جور از آن شناسایی شده و بعضی مورد بهره برداری قرار گرفته است، بومی کناره های اقیانوس آرام و آمریکای شمالی است و در همه جـای ایـــران می روید. تنه اصلی آن صاف و نسبتاً راست ولی شاخه های فرعی ناهموار می باشد. در نواحی گرم پیوسته سبز است و در دیگر آب و هواها و مناطقی که چهار فصل دارد برگهایش مانند دیگر درختان خزان می کند. از دوره های بسیار دور چینیان این درخت را می شناخته و آن را پرورش می داده اند و از محصول آن بهره می برده اند، ولی از آنجا که قومی راز دارند تا مدتها در دیگر سر زمینها کسی از آن آگاهی نداشت.

درخت عناب، تیغ دار و دارای برگهای متناوب است تاکنون انواع مختلفی از آن در مناطق گرم قاره آسیا و آمریکا شناخته شده است. به علت زیبایی برگها و تنه درختان جوان، گونه ای از درخت عناب را جزء گیاهان زینتی در پارکها کشت می کنند. درخت عناب معمولی که برای استفاده از میوه آن کاشته می شود، بومی جنوب آسیا و جنوب اروپا بویژه حوضه مدیترانه است. پوست میوه رسیده سرخ خوشرنگ و بخش خوراکی آن سفید مایل به شیری است، مزه آن کمی شیرین، مطبوع، کمی لعابدار و چسبناک است. برگهای درخت عناب کوچک دندانه دار، بیضی شکل، براق و بدون کرک و دارای سه رگبرگ طولی است. تنه درخت جوان، سرخ مایل به زردی می باشد و در بهار و تابستان، با رنگ برگها که سبز روشن است، بویژه هنگامی که میوه اش می رسد هماهنگی ویژه و چشم انداز بسیار زیبایی دارد. در دو طرف هر دمبرگ، در روی ساقه، زایده هایی به شکل خارهای محکم و تیزی می روید، سپس چوبی می شود و بطور دایمی در روی شاخه ها باقی می ماند.

گلهای درخت عناب بیشتر خوشه ای، کوچک و زرد رنگ است. در برخی درختان دمگل آن بسیار کوتاه به نظر می رسد که به ساقه چسبیده است گلها روی شاخه های جوان در محل جوانه کنار برگها به شـــکل دسته های کوچک می روید و دارای پنج گلبرگ ریز، جدا و پنج پرچم و مادگی دوبرچه ای است.

میوه درخت عناب ناشکوفا، گوشتی، در آغاز سبز و براق است، کم کم زرد می شود و وقتی رسید به رنگ سرخ تیره و بسیار زیبا در می آید. عنابی، رنگ مخصوص این میوه است که در پاییز می رسد و در لابلای برگها خودنمایی می کند و مانند میوه های دیگر مصرف می شود.

پرورش درخت عناب برای تولید چوب :

بعضی درختان عناب که تا هشت متر قد می کشد برای بدست آوردن چوب قشنگی که دارد پرورش داده می شود. این درختان را معمولاً در درّه ها نزدیک به هم می نشانند. نزدیکی درختان به یکـدیگر مـوجب می شود که به جای شاخ و برگ فراوان و میوه دهی، فقط مانند درختان تبریزی قد بکشند. این درختان در چنین وضعی دارای تنه ای صاف، راست، بدون گره خواهند بود در نتیجه چوب مرغوبی حاصل می شود. چوب درخت عناب پس از برش، سرخ رنگ و خالدار، مایل به زردی و رگه دار می باشد. چون بسیار محکم و زیبا است برای ساختن اشیای زینتی مانند مجسمه، عصا، تسبیح به کار می رود و در منبت کاریها و همچنین در ساختن میز و صندلی و در و پنجره از آن استفاده می شود. داخل تنه درخت به خلاف چنار و گردو پوک نمی شود.

کشت و پرورش درخت عناب :

درخت عناب در تمام نقاط ایران می روید محصول می دهد و با بیشتر آب و هوای مناطق ایران سازگار است. این درخت در برابر کم آبی بسیار مقاوم است.

روش تکثیر :

برای زیاد کردن این گیاه چهار راه وجود دارد :

1-   جابجایی پاجوشها

2-   قلمه زدن

3-   خوابانیدن

4-   کشت بذر

ولی بهترین راه زیاد کردن درخت عناب همان جابجایی پاجوشهای ریشه دار است زیرا مطمئن تر خواهد بود.

درخت عناب را معمولاً پیوند نمی زنند زیرا نوع مرغوبتری ندارد. ولـی در صورت پیوند زدن، نهالها زودتر به بار می نشیند.

فاصله درختان عناب از یکدیگر بسته به این که درخت به چه منظوری کاشته می شود فرق می کند اگر هدف بدست آوردن میوه باشد باید نهالها چهار تا پنج متر دورتر از یکدیگر نشانده شوند. ولی اگر برای تهیه چوب مبادرت به درخت کاری کنند حدود نیم متر تا شصت سانتیمتر فاصله کفایت می کند.

آفتهای مهم درخت عناب :

آفت مهم این درخت فقط از مگس عناب نامبرده شده است. نام علمی آن Tarpomya  vensuniana  از خانواده Tephritidae می باشد. حشره کامل، مگس کوچکی است که روی میوه عناب تخم ریزی می کند. لارو پس از بیرون آمدن از تخم، از گوشت میوه تغذیه می کند شفیره این حشره در فصل زمستان در خاک باقی می ماند به همین علت برای مبارزه با آن، یخ آب زمستانی و سمپاشی پس از گل سفارش شده است.